Kipimo cha mkojo kuonyesha uwepo wa damu (Hematuria): Maana, na Hatua za kuchukua

Kipimo cha uchunguzi wa mkojo (urinalisis) ni uchunguzi wa kawaida unaotumika kutathmini afya ya mfumo wa mkojo na figo. Moja ya vitu vinavyoangaliwa ni uwepo wa damu kwenye mkojo, unaojulikana kwa jina jingine la kitiba kama hematuria. Wakati mwingine damu huonekana kwa macho (hematuria dhahiri), lakini mara nyingi hugundulika tu kwenye vipimo vya maabara (hematuria isiyo ya wazi).

Kuonekana kwa damu kwenye kipimo cha mkojo ni dalili ya tatizo fulani linalohitaji kufahamika na kutibiwa kulingana na chanzo.

Aina za hematuria

1. Hematuria inayonekana kwa macho (hematuria dhahiri)

Hupa mkojo rangi nyekundu, pinki au kahawia.

2. Hematuria isiyo dhahiri

Hapa chembe nyekundu za damu (RBC) huonekana kwa hadubini au njiti ya kipimo cha mkojo hata kama mkojo unaonekana wa kawaida.

Kipimo cha mkojo kinaangalia nini?

Katika kipimo cha mkojo, njiti ya kupimia hubaini uwepo wa:

• Chembe nyekundu za damu (RBC)

• Hemoglobin (ikiwa seli zimepasuka)

• Mayoglobin (kutoka kwenye misuli)

Vipimo vya maabara (hadubini) hutofautisha kati ya RBC halisi na zile zilizopasuka.

Matokeo ya hematuria kwenye kipimo na tafsiri zake

1. Uwepo mdogo wa chembe nyekundu za damu kwenye mkojo (0–3 RBC/hpf)

• Mara nyingi huchukuliwa kuwa kawaida.

• Inaweza kutokea baada ya mazoezi makali, msongo au hedhi kwa wanawake.

2. Uwepo wa kiwango cha kati au kikubwa cha chembe nyekundu za damu

Ikiwa kipimo kinaonyesha chembe nyekundu za damu(RBC) kuwa nyingi (≥3 RBC/hpf), inaashiria:

• Uwezekano wa maambukizi

• Uchubukaji wa tishu kwenye mfumo wa mkojo

• Matatizo ya figo au vifuko vya mkojo

3. Njiti ya kipimo cha mkojo kuwa chanya lakini hadubini kuonyesha hakuna chembe nyekundu za damu

Hii inaweza kutokea kutokana na:

• Hemoglobinyuria – seli za damu zimepasuka

• Maoglobinyuria – uharibifu wa misuli

• Baada ya mazoezi makali

Visababishi vikuu vya uwepo wa damu kwenye mkojo

1. Maambukizi ya njia ya mkojo

• Dalili: Maumivu wakati wa kukojoa, kukojoa mara kwa mara, uchafu wa mkojo.

• Kipimo: chembe nyekundu za damu, chembe nyeupe za damu, naitreti.

2. Mawe kwenye figo au kibofu

Dalili: Maumivu makali ya pembeni cheni ya mbavu (sehemu zinazpokaa figo), damu kwenye mkojo.

3. Magonjwa ya figo

• Glomerulonephraitis, nephritik sindromu

• Dalili: uvimbe mwilini, shinikizo la damu, protini kwenye mkojo.

4. Majeraha kwenye mfumo wa mkojo

Ajali, kupigwa, kuanguka, au taratibu za kitabibu (kuingiziwa mpira kwenye njia ya mkojo).

5. Saratani ya figo au kibofu

Mara nyingi ina hematuria bila maumivu.

6. Dawa na vyakula

• Dawa za kuyeyusha damu

• Kiazi chekundu, rangi fulani za chakula (lakini hizi hazionyeshi RBC kwenye njiti ya kipimo cha mkojo)

7. Mazoezi mazito

Inayoitwa hematuria ya mazoezi

8. Hedhi kwa wanawake

Inaweza kuchangia matokeo yasiyo sahihi (uchafuzi wa mkojo na damu wakati wa kukusanya sampuli ya mkojo)

Dalili zinazoambatana na damu kwenye mkojo

Watu wengine hawana dalili kabisa, ila wanaweza kupata:

• Maumivu ya chini ya mbavu upande wa kushoto au kulia

• Maumivu wakati wa kukojoa

• Kukojoa mara kwa mara

• Homa

• Mkojo wenye harufu isiyo ya kawaida

• Mkojo wenye mawingu au rangi isiyo ya kawaida

Vipimo vinavyofuatia baada ya kugundua damu kwenye mkojo

Jedwali 1: VIpimo na nini kinafuata;

Matibabu

Matibabu ya damu kwenye mkojo hutegemea chanzo kama ilivyoelezewa kwa ufupi hapa chini;

Jedwali 2: Matibabu kwa Kila Kisababishi cha Damu Kwenye Mkojo

Matibabu ya nyumbani

Tiba saidizi za nyumbani kama utakavyoshauriwa na daktari wako ni pamoja na;

• Kunywa maji ya kutosha

• Epuka kujinyima mkojo muda mrefu

• Epuka mazoezi mazito kwa muda kama dalili zimejitokeza baada ya mazoezi

• Kwa wanawake: kukusanya mkojo kabla au baada ya hedhi ili kuepuka uchafuzi wa sampuli

• Epuka dawa zinazoongeza hatari ya kutokwa damu bila ushauri wa daktari

Wakati wa Kumwona Daktari

• Mkojo mwekundu au kahawia ghafla

• Maumivu makali ya kiuno au chini ya tumbo

• Homa, kutetemeka, au udhaifu

• Uwepo wa damu bila maumivu (inahitaji uchunguzi wa haraka, hasa kwa watu >40 years)

• Matokeo ya kipimo kuonyesha RBC nyingi bila sababu inayoeleweka

Maswali yanayoulizwa Mara kwa Mara