Mwandishi:
Mhhariri
ULY CLINIC
ULY CLINIC
Imeboreshwa:
17 Septemba 2025, 08:42:23
Minyoo ya tumbo kwa mtu mzima
Utangulizi
Maambukizi ya minyoo ya tumbo ni tatizo la kiafya linalosababishwa na kuwepo kwa minyoo wa vimelea katika mfumo wa chakula, hasa kwenye utumbo. Ingawa mara nyingi huathiri watoto, watu wazima pia wako katika hatari kubwa hasa kwenye mazingira yenye usafi duni na huduma duni za maji. Minyoo hawa wanaweza kusababisha matatizo ya muda mrefu kama vile utapiamlo, upungufu wa damu, na udhaifu wa mwili, na pia huathiri ustawi wa kiuchumi kutokana na kupungua kwa uwezo wa kufanya kazi.
Epidemiolojia
Maambukizi ya minyoo ya tumbo ni tatizo la kiafya duniani linalowakumba watu zaidi ya bilioni 1.5, hasa katika maeneo ya tropiki na ya joto yanayokumbwa na changamoto za usafi wa mazingira. Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara, Asia ya Kusini-Mashariki na Amerika ya Kusini ni maeneo yaliyoathirika zaidi. Watu wazima wanaweza kuambukizwa kutokana na shughuli za kila siku kama kulima, kula chakula kichafu, au kunywa maji yasiyochemshwa.
Visababishi vikuu vya maambukizi haya ni pamoja na:
Kukosa huduma bora za usafi wa mazingira na vyoo
Kutotumia viatu na kutembea kwenye udongo uliochafuliwa
Kunywa maji machafu(yaliyochafuliwa na kinyesi) au yasiyotibiwa
Kula nyama isiyoiva vizuri au mboga zisizooshwa na maji safi
Aina za minyoo ya tumbo
Kuna aina mbalimbali za minyoo wanaoweza kuambukiza binadamu. Kila aina ina njia yake ya kuambukiza na huleta madhara tofauti kulingana na mzunguko wa maisha na mahali wanapokaa mwilini.
Aina kuu za minyoo wa tumbo ni:
Minyoo mviringo (Ascaris lumbricoides): Hupatikana kwa kula chakula au maji yenye mayai ya minyoo.
Minyoo wa kuingia kupitia ngozi (Ancylostoma na Necator): Huingia mwilini kupitia ngozi, hasa miguu, kutoka kwenye udongo uliochafuliwa.
Minyoo wa whipu (Trichuris trichiura): Hupatikana kwa kumeza mayai kutoka kwenye udongo uliochafuliwa.
Minyoo tepe (Taenia spp.): Hupatikana kwa kula nyama ya ng’ombe au nguruwe isiyoiva vizuri.
Minyoo wa njia ya haja kubwa (Enterobius vermicularis): Husambaa kwa njia ya mikono na vitu vilivyochafuliwa.
Jedwali 1: Aina ya minyoo ya tumbo na namna inavyoambukizwa
Aina ya minyoo | Jina la kisayansi | Njia ya maambukizi |
Minyoo mviringo | Ascaris lumbricoides | Kula mayai kutoka kwenye chakula/maji machafu |
Minyoo ya kuingia miguuni | Ancylostoma, Necator | Kupenya kupitia ngozi (hasa miguuni) |
Minyoo whipu | Trichuris trichiura | Kumeza mayai yaliyomo kwenye udongo |
Minyoo tepe | Taenia spp. | Kula nyama ya ng’ombe au nguruwe isiyoiva |
Minyoo ya njia ya haja kubwa | Enterobius vermicularis | Kushika sehemu zilizochafuliwa na kinyesi |
Dalili za maambukizi
Dalili za maambukizi ya minyoo hutegemea aina ya minyoo, kiwango cha maambukizi na afya ya mtu husika. Baadhi ya watu hawana dalili, hasa ikiwa idadi ya minyoo ni ndogo, lakini wengine hupata madhara makubwa. Dalili za kawaida zinaweza kujumuisha:
Maumivu ya tumbo, gesi au kuvimbiwa
Kuharisha au kukosa choo
Kichefuchefu au kutapika
Kupungua uzito na hali ya kuchoka
Kuwashwa kwenye sehemu ya haja kubwa, hasa usiku (kwa minyoo ya njia ya haja kubwa)
Kuonekana kwa minyoo au sehemu zao kwenye kinyesi
Dalili za upungufu wa damu (kama kuchoka sana, kupauka)
Utapiamlo au upungufu wa vitamini na madini mwilini
Tahadhari
Dalili zilizotajwa hazimaanishi kila mara kuna minyoo. Watu wengine wanaweza kuonyesha dalili hizi kutokana na sababu nyingine za kiafya. Upimaji ni muhimu. Kutokana na dalili zinazofanana na magonjwa mengine, ni vyema kufanya vipimo rasmi (kama uchunguzi wa kinyesi, damu, au vipimo vya madini) kabla ya kutafuta tiba.
Orodha ya magonjwa/mambo yanayoweza kuonyesha dalili zinazofanana na maambukizi ya minyoo kwa watu wazima, kwa ujumla bila maelezo ya kina:
Tatizo la tumbo na matumbo (mfano: kuvimbiwa, gastroenteraitis, IBS)
Maambukizi ya bakteria au virusi vya tumbo
Mzio au aleji ya chakula
Ugonjwa wa sukari
Tatizo la thairoid
Anemia/upungufu wa damu kutokana na upungufu wa chuma au vitamini
Saratani za tumbo/matumbo
Tatizo la lishe au utapiamlo
Maambukizi ya mkojo au ngozi
Magonjwa hayo ni baadhi tu ya magonjwa ambayo yanaweza kutoa dalili zinazofanana na minyoo kwa watu wazima, kuna umuhimu wa kupima kabla ya kudhibitisha maambukizi ya minyoo.
Vigezo vya uchunguzi
Uchunguzi wa maambukizi ya minyoo hufanyika kwa kuchunguza historia ya mgonjwa, dalili alizonazo, na vipimo vya maabara. Kutambua minyoo kwa usahihi ni muhimu ili kutoa matibabu sahihi.
Vigezo vya uchunguzi ni pamoja na:
Historia ya mgonjwa: Kuwapo kwa dalili za kawaida, kuishi kwenye mazingira hatarishi au kushiriki shughuli za kilimo.
Vipimo vya kinyesi: Kuchunguza uwepo wa mayai au mabuu ya minyoo kwa kutumia hadubini.
Kipimo cha hesabu kamili ya damu (FBC): Kuonyesha kiwango kikubwa cha chembe nyeupe aina ya eosinofili (eosinophilia).
Vipimo vya serolojia: Kutambua kingamwili dhidi ya minyoo wanaohamia kwenye tishu.
Picha ya mionzi sauti (ultrasound au CT): Hushauriwa kwa minyoo wa ndani kama tepe.
Kipimo cha Scotch cha mnyoo (Scotch tape test): Hasa kwa minyoo ya njia ya haja kubwa.
Matibabu ya minyoo ya tumbo
Matibabu ya minyoo ya tumbo hulenga kuua vimelea hawa na kurejesha afya ya mgonjwa. Dawa hutolewa kwa dozi ya mara moja au kwa siku kadhaa kulingana na aina ya minyoo.
Dawa zinazotumika ni pamoja na:
Albendazole- Hutibu minyoo wa aina nyingi.
Mebendazole- Mbadala mzuri wa albendazole.
Praziquantel: Inatumika zaidi kwa matibabu ya minyoo tepe.
Ivermectin: Hufaa kwa minyoo sugu kama Strongyloides au katika visa maalum.
Matibabu huweza kurudiwa baada ya wiki mbili hadi tatu ili kuua mabuu waliobakia.
Tiba ya nyumbani na lishe ya saidizi
Tiba ya nyumbani ya minyoo ya tumbo haibadilishi matibabu ya hospitali lakini husaidia kuimarisha afya ya mgonjwa na kuzuia maambukizi ya mara kwa mara. Mikakati ya nyumbani ni pamoja na:
Kunawa mikono kwa sabuni kabla ya kula na baada ya kutumia choo
Kukata kucha na kuepuka kuchokonoa sehemu za siri
Kula vyakula vyenye virutubisho vya kutosha, hasa vyenye madini ya chuma (kama mboga za majani, maini, nyama nyekundu)
Kunywa maji ya kutosha kila siku
Kuosha mashuka, nguo na vyombo kwa maji ya moto
Kutumia tiba asilia kwa tahadhari:
Kitunguu saumu: Hutumiwa kama dawa ya asili dhidi ya minyoo
Mbegu za maboga: Huaminika kusaidia kupooza minyoo
Mbegu za papai: Hutumika katika tiba za jadi
Kinga ya minyoo ya tumbo
Kuzuia maambukizi ya minyoo ni muhimu zaidi kuliko kutibu, hasa kwa watu wanaoishi katika maeneo yaliyo katika hatari kubwa.
Njia bora za kujikinga ni pamoja na:
Kutibu au kuchemsha maji ya kunywa
Kuosha vyakula vizuri kabla ya kupikwa au kuliwa
Kutumia vyoo safi na salama
Kutotembea peku kwenye udongo wenye uchafu
Kula nyama iliyoiva vizuri
Kushiriki katika kampeni za kitaifa za kutoa dawa za minyoo mara kwa mara
Maswali yaliyoulizwa sana na majibu yake
Je, nimatatizo gani makubwa yanayosababishwa na minyoo ya tumboni?
Matatizo makubwa Yanayosababishwa na minyoo ya tumboni ni pamoja na;
1. Upungufu wa Damu (Anemia)
Minyoo kama hookworm hunyonya damu kutoka kwenye kuta za utumbo.
Hii husababisha kupungukiwa damu (hemoglobin) na nguvu.
Wajawazito wako hatarini kupata upungufu mkubwa wa damu.
2. Utapiamlo na Kukosa Virutubisho
Minyoo huiba virutubisho kutoka kwa chakula kabla mwili haujavyonza.
Hii hupelekea:
Udhaifu
Kupungua uzito
Kudumaa kwa watoto
Ngozi kukauka na nywele kupauka
3. Kudumaa kwa Akili na Utendaji wa Mtoto
Watoto wenye minyoo hupata changamoto za:
Kutozingatia darasani
Kuweka kumbukumbu
Kuchoka haraka
Hii huathiri matokeo ya kitaaluma na uwezo wa maisha ya baadaye.
4.Maumivu na Usumbufu wa Tumboni
Minyoo husababisha:
Maumivu ya tumbo
Maumivu ya kubana kwa tumbo
Kujisikia kujaa, gesi
Kichefuchefu au kutapika
5. Kuharisha au Kukosa Choo
Minyoo husababisha hali ya kuharisha mara kwa mara au kuzuia choo (blockage) endapo wanakuwa wengi.
6. Kuingia Katika ubongo na kusababisha degedege
Aina fulani ya minyoo tepe kama Taenia solium husababisha madhara kwenye ubongo, ambayo hupelekea:
Degedege
Kifafa
Kupoteza fahamu
7. Hatari kwa Mama Mjamzito na Mtoto
Minyoo huongeza hatari ya:
Upungufu wa damu kwa mama
Kudumaa kwa kijusi
Kujifungua mtoto mwenye uzito mdogo
8. Kuambukiza wengine
Minyoo huenezwa kwa urahisi kwa watoto wanaocheza kwenye udongo au kutonawa mikono.
Hii hupelekea mzunguko wa maambukizi ndani ya familia au jamii.
Dalili za minyoo kwenye ubongo ni zipi?
Dalili za minyoo kwenye ubongo
Dalili hutegemea aina ya minyoo na sehemu ya ubongo iliyovamiwa. Baadhi ya dalili ni:
Degedege
Maumivu ya kichwa sugu
Kichefuchefu na kutapika
Kupooza sehemu ya mwili
Kuchanganyikiwa
Kupoteza kumbukumbu
Dalili za meninjitisi (kama shingo kukakamaa)
Kifo (ikiwa matibabu hayajafanyika mapema)
1 Je, utumiaji wa dawa za minyoo unapaswa kuwa kila baada ya wakati gani?
Utumiaji wa dawa za minyoo unategemea umri, hali ya kiafya, na mazingira anamoishi mtu. Hapa chini ni miongozo ya jumla inayotumika katika maeneo yenye maambukizi ya minyoo (kama Tanzania):
Ratiba Inayopendekezwa ya Kunywa Dawa za Minyoo:
Kundi | Mara ngapi kwa mwaka | Maelezo ya ziada |
Watoto wa shule (miaka 1–14) | Mara 2 kwa mwaka | Hii ni kulingana na mpango wa kitaifa wa kudhibiti minyoo. |
Watu wazima | Mara 1 kwa mwaka | Wale wanaoishi maeneo ya vijijini au yenye usafi duni wanashauriwa kunywa zaidi. |
Wanaofanya kazi ardhini (wakulima, wachimba madini) | Mara 2 kwa mwaka | Wako kwenye hatari zaidi ya kupata minyoo. |
Wanawake wajawazito (baada ya wiki 12 za ujauzito) | Dozi 1 tu | Kwa ushauri wa daktari. Albendazole/Mebendazole hutumika. |
Watoto chini ya mwaka 1 | Hawapewi dawa za minyoo moja kwa moja | Isipokuwa kwa ushauri maalum wa daktari. |
Kwa nini kunywa mara kwa mara?
Minyoo wanaweza kuingia mwilini kupitia chakula, maji au udongo mchafu.
Kunywa dawa mara kwa mara husaidia kuondoa minyoo kabla hawajaleta madhara kama upungufu wa damu, utapiamlo, au kudumaa kwa watoto.
Mfano wa ratiba ya familia
Januari – Dozi ya kwanza Julai – Dozi ya pili
Kumbuka: Hakikisha familia nzima inapata dozi hiyo ili kuzuia maambukizi kurudi kupitia mtu mwingine.
2 Je dawa za minyoo hutumika kwa aina zote za minyoo?
Dawa za minyoo ni dawa zinazotumika kuua au kuondoa minyoo wa tumboni (intestinal worms) wanaoweza kuathiri afya ya binadamu. Minyoo hawa ni kama vile minyoo mviringo (roundworms), minyoo ya msumeno (hookworms), minyoo tambatamba (tapeworms) n.k.
Dawa maarufu za minyoo
Hapa chini ni aina ya dawa zinazotumika sana Tanzania na duniani kwa ujumla:
Jina la Dawa | Kazi yake | Umri Unaoruhusiwa |
Albendazole | Huuwa minyoo wa aina nyingi (Minyoo mviringo, n.k) | Kuanzia miezi 12 |
Mebendazole | Kama Albendazole; hutumika sana kwa watoto | Kuanzia miezi 12 |
Praziquantel | Inaua minyoo wa tumbo na pia minyoo wa ini (schistosomiasis) | Kuanzia miaka 4 |
Pyrantel Pamoate | Inaua minyoo mviringo, minyoo ya ngozi na njia ya haja kubwa | Kuanzia miezi 6 |
Niclosamide | Hutumika zaidi kwa minyoo tepe | Kwa watu wazima na watoto wakubwa |
Ratiba ya kunywa dawa za minyoo
Watoto: Wanashauriwa kupewa dawa kila baada ya miezi 6 (mara 2 kwa mwaka).
Watu wazima: Angalau mara 1 kila mwaka, hasa kama wako katika maeneo ya hatari.
Wanawake wajawazito: Dawa hupewa kuanzia wiki ya 14 ya ujauzito, kwa uangalizi wa mtoa huduma.
3 Je kuna lishe maalumu kwa ajili ya minyoo ya tumbo?
Ndiyo, kuna lishe maalumu inayosaidia kupambana na minyoo ya tumbo, kusaidia kuponya mwili uliodhoofishwa na minyoo, na pia kuimarisha kinga ya mwili ili kuzuia maambukizi ya mara kwa mara. Lishe bora haibadilishi dawa, lakini huongeza nguvu ya mwili kupambana na minyoo na kurekebisha upungufu wa virutubisho unaosababishwa na minyoo.
Lishe Inayopendekezwa kwa Watu Wenye Minyoo ya Tumbo
1. Chakula chenye madini ya chuma
Kwa sababu minyoo husababisha upungufu wa damu (anemia), hasa aina ya hookworm.
Chakula: Mchicha, spinachi, maini, nyama nyekundu, maharagwe, dengu, mbegu za maboga.
2. Chakula chenye protini ya kutosha
Huimarisha ujenzi wa mwili na kusaidia kupona haraka baada ya kudhoofishwa na minyoo.
Chakula: Maharagwe, mayai, maziwa, samaki, nyama, karanga, mbegu za alizeti.
3. Matunda na mboga zamajani
Husaidia utumbo kufanya kazi vizuri, na ni chanzo kizuri cha vitamini A, C na nyuzilishe ambazo ni muhimu kwa kinga.
Matunda: Papai, parachichi, embe, ndizi, nanasi.
Mboga: Karoti, mchicha, kisamvu, kabichi.
4. Chakula chenye nyuzinyuzi
Huongeza msukumo wa utumbo na kusaidia kuondoa minyoo.
Chakula: Uji wa nafaka kamili (mtama, ulezi), mahindi yaliyochemshwa, viazi, matunda yenye maganda.
5. Maji mengi
Husaidia kusafisha mwili na kutoa sumu, pia ni muhimu kwa wanaoharisha au waliopungua maji mwilini kutokana na minyoo.
6. Vyakula vyenye sifa za asili za kupambana na minyoo
Ingawa si mbadala wa dawa, vyakula hivi vinaweza kusaidia:
Papai (seeds) – zina enzyme papain inayosaidia kuua minyoo.
Kitunguu saumu (garlic) – kina uwezo wa kupambana na vijidudu.
Tangawizi – husaidia kuimarisha mmeng’enyo wa chakula.
Mbegu za maboga – zina madini ya zinc na zinaaminika kuzuia minyoo.
Vyakula vya kuepuka
Chakula kisichoiva vizuri: hasa nyama ya nguruwe au samaki mbichi.
Chakula kisafi: kilichochanganyika na mchanga au vumbi.
Vyakula vyenye sukari nyingi: huweza kupunguza kinga ya mwili.
Muda wa kula dawa na lishe
Lishe bora huenda sambamba na matumizi ya dawa za minyoo kila baada ya miezi 6 (kwa watoto na watu wanaoishi maeneo yenye maambukizi ya mara kwa mara).
4 Je, usafi gani wa mazingira wa kuepuka kupata minyoo?
Usafi wa mazingira ni jambo muhimu sana katika kuzuia magonjwa, ikiwa ni pamoja na minyoo ya tumboni. Kuepuka mazingira machafu kunaweza kupunguza kwa kiasi kikubwa hatari ya kupata minyoo na magonjwa mengine ya kuambukiza. Hapa chini ni hatua za kuepuka mazingira machafu na kudumisha usafi.
Njia za Kuepuka mazingira machafu
1. Kuepuka Tumia Kinyesi kwa Njia zisizo Salama
Tumia vyoo vilivyofungwa vizuri ili kutupa kinyesi.
Epuka kuachia kinyesi kuteleza au kutiririka kwenye maeneo ya umma.
Funga vyoo vilivyojaa kwa njia inayokubalika ili kuepuka kuambukiza mazingira na maji ya visima.
2. Nawa mikono kabla ya kula na baada ya kutumia choo
Nawa mikono kwa sabuni kabla ya kula, baada ya kutoka chooni, na baada ya kubadili nepi au kushughulikia chakula cha wanyama.
Hii ni njia muhimu ya kuzuia maambukizi ya minyoo kutoka kwa kinyesi kilichochafua mikono.
3. Epuka Kula chakula cha kigeni au kisichoiva
Pika chakula vizuri hadi kiive ili kuua vijidudu na mayai ya minyoo.
Osha matunda na mboga vizuri kabla ya kula ili kuepuka kuingiza mayai ya minyoo mwilini.
4. Tumia maji safi
Hakikisha unakunywa maji yaliyochemshwa au yaliyosafishwa kwa njia bora.
Epuka kunywa maji ya mto, bwawa, au chemchemi ambazo hazijachujwa.
5. Fanya usafi wa mazingira
Fagia na safisha maeneo ya nyumba hasa sehemu za choo na jikoni.
Tupa taka na kinyesi kwa njia inayostahili ili kuepuka maambukizi ya minyoo kutoka kwenye taka za nyumbani.
6. Epuka kula chakula kilichochafuka au kilichoharibika
Chakula kinapoharibika au kuachwa bila kuhifadhiwa vizuri huweza kuwa na mayai ya minyoo.
Kula chakula kipya au chakula kilichohifadhiwa vizuri ili kuzuia uchafuzi wa chakula.
7. Kuzuia wanyama kutembea mahali pa kula au kuingia ndani ya nyumba
Wanyama wa nyumba kama mbwa, paka, na wanyama wengine wanapocheza kwenye maeneo ya chakula, kinyesi cha wanyama kinaweza kuenea.
Kuwachinja wanyama kwa usahihi na kuwaoshea mikono yako baada ya kushughulika nao.
8. Fanya usafi wa majumba na shule
Hakikisha shule, zahanati, au maeneo ya umma yanaendelea kuwa safi kwa kusafisha sakafu, sehemu za choo, na madirisha ili kuzuia maambukizi.
Vidokezo vingine vya kuepuka mazingira machafu
Weka mifuko ya taka kwa mbali na nyumbani ili kuzuia wadudu na minyoo kuishi kwenye taka.
Vaa viatu ili kuepuka minyoo ya mviringo inayoingia kupitia ngozi.
Kuhamasisha Usafi wa Mazingira kwa Jamii
Ni muhimu kufundisha jamii kuhusu usafi wa mazingira ili kila mtu aelewe athari za kutokuwa na mazingira safi.
Kufanya kampeni za usafi katika shule, jamii, na maeneo ya kazi kunaweza kupunguza maambukizi ya minyoo na magonjwa mengine.
Kwa hiyo, usafi wa mazingira ni hatua ya msingi katika kuzuia minyoo na magonjwa mengine ya kuambukiza.
5 Je, mtu akiwa na dalili za minyoo ni lazima awe na minyoo?
Sio lazima. Dalili kama maumivu ya tumbo, kuharisha, kichefuchefu au kupungua uzito zinaweza kusababishwa na magonjwa mengine kama vidonda vya tumbo, maambukizi ya bakteria au virusi, matatizo ya kongosho, au mzio wa vyakula. Hivyo, uwepo wa dalili pekee hauwezi kuthibitisha kuwa mtu ana minyoo. Uchunguzi wa kinyesi, damu au vipimo vingine maalumu husaidia kutofautisha kati ya minyoo na matatizo mengine kabla ya kuanza matibabu.
6 Je, ivermectin ni dawa nzuri ya kuua minyoo wa tumbo?
Jibu: Ivermectin hufaa kwa baadhi ya minyoo kama Strongyloides stercoralis na Onchocerca, lakini si chaguo la kwanza kwa minyoo wengi wa utumbo kama Ascaris lumbricoides. Dawa kama albendazole au mebendazole mara nyingi hupendekezwa kwa maambukizi ya kawaida ya minyoo ya tumbo.
7 Je, mtu mzima anaweza kubeba minyoo bila kuonyesha dalili?
Jibu: Ndiyo. Idadi ndogo ya minyoo inaweza kuishi tumboni bila kuleta usumbufu mkubwa, hasa kama kinga ya mwili ni nzuri. Hii ndiyo sababu uchunguzi wa kinyesi unapendekezwa hata kwa watu wasio na dalili katika maeneo yenye maambukizi ya juu.
8 Ni athari gani zinaweza kutokea ikiwa maambukizi ya minyoo hayatibiwi?
Jibu: Bila matibabu, minyoo wanaweza kusababisha upungufu wa damu, kizuizi cha matumbo, kupoteza uzito, na uharibifu wa viungo kama ini, mapafu, au ubongo (hasa kwa minyoo tepe). Madhara haya huongezeka kadri maambukizi yanavyodumu.
9 Je, kutumia dawa za minyoo mara kwa mara kuna madhara yoyote?
Jibu: Dawa za minyoo zikitumika kwa kipimo na muda sahihi ni salama, lakini matumizi ya kiholela bila uchunguzi yanaweza kusababisha usugu wa vimelea, madhara kwenye ini au athari ndogo kama kichefuchefu na maumivu ya tumbo.
10 Kwa nini baadhi ya watu hupata maambukizi ya minyoo mara kwa mara hata baada ya matibabu?
Jibu: Maambukizi yanayorudi mara nyingi hutokana na kuendelea kutumia maji machafu, kula chakula kisichooshwa vizuri, au kutembea peku kwenye udongo uliochafuliwa. Wakati mwingine, mabuu wa minyoo waliokuwa bado kukua hukwepa dawa ya awali, hivyo dozi ya pili hupewa baada ya wiki chache.
11 Je, kuna vipimo zaidi ya kuangalia mayai kwenye kinyesi?
Jibu: Ndiyo. Vipimo vya serolojia hutafuta kingamwili za minyoo wanaohamia kwenye tishu, huku ultrasound au CT scan zikisaidia kuona madhara ya minyoo walioko kwenye ini, mapafu au ubongo. Vipimo hivi ni muhimu hasa kwa maambukizi magumu kugundua.
12 Je, ni kweli minyoo fulani wanaweza kuathiri ubongo?
Jibu: Ndiyo. Minyoo tepe (Taenia solium) wanaweza kuingia kwenye ubongo na kusababisha neurocysticercosis, hali inayoweza kuleta kifafa, degedege au matatizo ya kumbukumbu. Matibabu yake yanahitaji dawa maalumu na wakati mwingine upasuaji.
13 Ni wakati gani mtu mzima anashauriwa kutumia dawa za minyoo bila dalili?
Jibu: Katika maeneo yenye maambukizi makubwa, dawa za minyoo hutolewa kwa watu wote mara kwa mara (kila miezi 6–12) kama kinga ya jamii. Hata hivyo, ni bora kufuata mwongozo wa kitaifa au ushauri wa daktari badala ya kutumia dawa kiholela.
14 Je, kuna faida za kuchunguza na kutibu familia nzima endapo mmoja ana maambukizi?
Jibu: Ndiyo. Minyoo huenea kwa urahisi ndani ya familia kupitia mikono, vyombo, sakafu au choo. Kuchunguza na kutibu watu wote wa nyumbani hupunguza uwezekano wa maambukizi kurudi na kulinda afya ya wote.