UTI kwa mjamzito

Mambukizi ya mfumo mkojo ambayo hujulikana kama UTI ni miongoni mwa magonjwa yanayojitokeza sana wakati wa ujauzito, hata hivyo wanawake wengi hupata UTI hata kabla ya kuwa wajawazito na kuongeza hatari ya UTI wakati wa ujauzito.

Hali ya ujauzito huchangia sana kufanya UTI kuwa ugonjwa unaojitokeza katika kipindi hiki kutokana na mabadiliko mbalimbali ya kifiziolojia katika mfumo wa mkojo, mabadiliko ya homoni , mgandamizo wa mfuko wa uzazi katika kibofu cha mkojo na hali ya kushuka kwa kinga ya mwili.

Wajawazito wengi huwa hawaoneshi dalili wala viashiria vya UTI au huwa na dalili na viashiria ambavyo si shahidi sana hivyo wengi wao hugundulika katika vipimo vya mkojo wakati wa kliniki. Aina hii ya UTI isipotibiwa husababisha ugonjwa kukomaa na maabukizi kufika hadi katika figo hali ambayo ni hatari, hivyo ni muhimu wajawazito wote wanaongundulika na vimelea katika mkojo kuanzishiwa matibabu bila kujali kama wana dalili na viashiria vya UTI au la ili kuepuka madhara yake kwa mama na mtoto.

Si vema kutumia dawa za UTI wakati wa ujauzito bila kuandikiwa na daktari kwani si dawa zote zinazotibu UTI ni salama kwa mtoto aliye tumboni, endapo mama anahisi dalili za UTI ni vema kupata msaada wa kitabibu kabla ya kunywa dawa yoyote.

Muundo na kazi za mfumo wa mkojo

Mfumo wa mkojo umeundwa kwa ogani ambazo kazi yake ni kukusanya, kusafirisha, kutunza na kutoa taka mwili katika hali maji yaani mkojo na kurekebisha kiwango cha maji na madini katika mwili.

Viungo vinavyotengeza mfumo wa mkojo ni;

• Figo ya kulia na kushoto

• Mirija ya ureta kulia na kushoto

• Kibofu cha mkojo

• Mrija wa urethra

Mkojo hutengenezwa katika figo na kusafiri kupitia mirija ya ureta hadi kwenye kibofu cha mkojo, mkojo hutunzwa kwa muda kwenye kibofu hadi utakapotolewa kupitia mrija wa urethra.

Mfumo wa mkojo umegawanyika katika sehemu mbili yaani mfumo wa mkojo wa juu na mfumo wa mkojo wa chini kama ifuatavyo;

• Mfumo wa mkojo wa juu - umeundwa na figo pamoja na mirija ya ureta

• Mfumo wa mkojo wa chini - umeundwa na kibofu cha mkojo na mrija wa urethra

Vihatarishi

Sababu zinazomuweka mjamzito katika hatari ya kupata UTI ni;

Sababu za kimaumbile

Wanawake wote wapo katika hatari ya kupata maambukizi katika mfumo wa mkojo kuliko wanaume kwa sababu ya kuwa na mrija mfupi wa urethra kama ilivyo kwa wanaume, mrija wa urethra kwa mwanamke una urefu wa sentimeta 4 wakati kwa mwanaume ni kati ya sentimeta 15 hadi 20. Hivyo ni rahisi vimelea kuingia katika mfumo wa mkojo wa mwanamke kuliko wa mwanaume.

Sababu nyingine ni ukaribu uliopo kati ya mrija wa urethra na maeneo mengine ya wazi ambayo yana bakteria (uke na tundu la njia ya haja kubwa). Bakteria eschelichia coli ambaye kwa asilimia kubwa husababisha UTI huishi katika maeneo hayo kwahiyo ni rahisi kuingia katika mfumo wa mkojo hasa wakati wa kujamiiana au kuwekewa mpira wa mkojo.

Mabadiliko wakati wa ujauzito

Mji wa uzazi unavyotanuka kadri mtoto anavyokua mkubwa husababisha mgandamizo katika kibofu na kupelekea kukojoa kidogo na mkojo mwingine kubaki na kusababisha kuzaliana kwa bakteria.

Wakati wa ujauzito homoni progetrerone huzalishwa kwa wingi, homoni hii husababisha kutanuka kwa mirija ya ureta hivyo mkojo kukawia kufika katika kibofu, pia kurudi kwa mkojo ambao tayari umefika katika kibofu katika mirija ya ureta. Sababu hizi hutoa mwanya wa bakteria wanaosababisha UTI kuzaliana.

Ujazito hupunguza kinga ya mwili kwahiyo mjamzito yupo katika hatari ya kupata maambukizi mbalimbali ikiwamo UTI kuliko mwanamke ambaye si mjamzito.

Sababu nyinginezo

• Historia ya kuwa na UTI kabla ya ujauzito

• Kujamiiina

• Kisukari wakati wa ujauzito

• Umri mkubwa

• Zao nyingi

• Ugonjwa wa seli mundu

• Hali duni ya maisha

• Kasoro za kimaumbile katika mfumo wa mkojo

Vimelea wa UTI kwa wajawazito

Vimelea wanaosababisha maambukizi katika mfumo wa mkojo hawatofautiani na wale wanaosababisha maambukizi kwa watu wengine. Bakteria hawa ni;

• Escherichia coli

• Klebsiella pneumoniae

• Staphylococcus

• Streptococcus

• Proteus na

• Spishi wa Enterococcus

Baketria Escherichia coli husababisha zaidi maambukizi katika mfumo wa mkojo kuliko bakteria wengine tajwa hapo juu, inakadiriwa takribani asilimia 80 ya maambukizi katika mfumo wa mkojo husababishwa na bakteria huyu.

Aina za UTI wakati wa ujauzito

Kuna aina kuu tatu za maambukizi katika mfumo wa mkojo wakatiwa ujauzito kama ifuatavyo

UTI isiyo na dalili

Ni hali ya kugundulika na bakteria wanaosababisha UTI kwa mtu ambaye hana dalili na viashiria vya UTI, katika lugha ya kimaabara humaanisha kuwa na zaidi ya bakteria 1,000,000 katika mililita moja ya mkojo kwa kwa mtu ambaye hana dalili na viashiria vya UTI.

Aina hii ya UTI huwapata wanawake wengi hata kabla ya ujauzito na isipotibiwa husababisha aina nyingine za UTI ambapo dalili na viashiria huonekana.

UTI ya kibofu cha mkojo

Pia huusisha maambukizi katika mrija wa urethra na hujulikana kama maambukizi ya mfumo wa chini wa mkojo. Mgonjwa huwa na dalili na viashiria vya UTI hata kabla ya kugundulika katika kipimo cha mkojo.

UTI ya figo

Hujulikana kama maambuki ya mfumo wa juu wa mkojo. Huusisha figo pamoja na sehemu ya mirija ya ureta iliyopo ndani ya figo. Maambukizi haya huwa ni hatari zaidi kuliko aina zingine tajwa hapo juu na huchukuliwa kama dharura.

Dalili na viashiria

Dalili na viashiria vya UTI wakati wa ujauzito hutegemea aina ya UTI na sehemu ya mfumo wa mkojo iliyoathiriwa kama ifuatavyo

UTI isiyo na dalili

Huwa haina dalili wala viashiria vyovyote vya maambukizi, hugundulika katika vipimo vya mkojo.

UTI ya kibofu cha mkojo

Huwa na dalili zifuatazo;

• Kujojoa mara kwa mara

• Maumivu wakati wa kukojoa

• Maumivu ya tumbo la chini

• Hali ya ulazima wa kwenda kukojoa mara kwa mara

• Kupanda kwa joto la mwili

Dalili kwa mjamzito

Dalili kuu za aina hii ya UTI katika kipindi ujauzito ni;

• Kukojoa mara kwa mara

• Kuhisi kubanwa na mkojo mara kwa mara.

UTI ya figo

Huwa na dalili zifuatazo;

• Joto la mwili kupanda sana

• Hali ya kuhisi baridi na kutetemeka

• Kichefuchefu

• Kutapika

• Kupumua kwa haraka haraka

• Shinikizo la damu kushuka

• Maumivu ya kichwa

• Damu katika mkojo

• Maumivu nyuma ya mgongo chini ya usawa wa kifua

• Kuukojoa mkojo kidogo

• Kuchanganyikiwa

Vipimo vya kubaini UTI

Vipimo vifuatavyo hufanyika ili kubaini uweo wa vimelea wa UTI

Kipimo cha urine dipstick

Ni kipimo cha haraka kinachotumika kupima UTI katika mazingira ambayo hakuna maabara au vifaa tiba vya kisasa kama vile hadubini.

Hufanywa kwa kudumbukiza karatasi maalumu kwenye mkojo kisha kuangalia mabadiliko ya rangi kwa kulinganisha na chati maalumu ya rangi, rangi hubadilika kutokana na uwepo wa vitu mbali mbali katika mkojo.

Uwepowa vitu vifuatavyo humaanisha uwepo wa vimelea katika mkojo;

• Uwepo wa vimen’enya vinayozalishwa na seli nyeupe za damu

• Uwepo wa kampaundi ya nitrite

Kipimo hiki kinaweza kutumika kutambua uwepo wa magonjwa mengine katika ujauzito kama vile kisukari na shinikizo la juu la damu linalosababishwa na ujauzito.

Urinalysis

Huusisha hatua tatu za uchunguzi wa mkojo kwa kuangalia mabadiliko yanayooneka kwa macho kama vile uzito, rangi nk, kupima vitu mbali mbali vilivyo katika mkojo ( kama ilivyo kwenye urine dipstick) na kuchunguza uwepo wa vimelea kupitia hadubini.

Tofauti na urine dipstick upimaji huu husaidia kuona vimelea katika mkojo pamoja na viambata vingine vinanyoashiria UTI kwa kutumia hadubini.

Kipimo cha kuotesha mkojo na utambuzi wa dawa inayoua vimelea

Mkojo huoteshwa katika maabara ili kujua aina ya bakteria na dawa zinazoweza kuwaua, tofauti na vipimo vingine kipimo hiki ni cha uhakika katika kugundua UTI

Kipimo cha ultrasound

Hufanyika endapo mgonjwa ana dalili na viashiria vya maambukizi katika mfumo wa juu wa mkojo. Ultrasound ya figo husaidia kutofautisha UTI na magonjwa mengine ya figo ambayo yana dalili na viashiria saw ana UTI katika figo, kwa mfano mawe katika figo,

Pia husaidia kugundua kasoro mbali mbali za kimaumbile katika mfumo wa mkojo ambazo ni moja ya vyanzo vya UTI inayojirudia mara kwa mara.

Vipomo vingine

Hivi ni vipimo vinavyofanyika kulingana na hali ya mgonjwa, baadhi ya vipimo hivi ni;

Kipimo cha picha nzima ya damu (FBP)- hufanyika endapo mgonjwa na dalili na viashiria vya maabukizi katika damu

Kipimo cha utendaji kazi wa figo- hufanyika kwa mgonjwa ambaye amepata athari ya UTI katika figo kutokana na kuchelewa kupata matibabu .

Matibabu ya UTI wakati wa ujauzito

Matibabu ya UTI wakati wa ujauzito hutofautiana na watu wengine au wanawake ambao sio wajawazito hasa katika uchaguzi wa dawa, vile vile matibabu hutegemea aina ya UTI kama ifuatavyo;

Dawa zinazotumika kutibu UTI wakati wa ujauzito

Uchaguzi wa dawa katika matibabu ya UTI wakati wa ujazuzito hujali zaidi usalama wa mama na mtoto kwani si dawa zote zinazotumika kutibu UTI zinafaa katika kipindi cha ujauzito.

Zifuatazo ni dawa ambazo ni salama katika matibabu ya UTI wakati wa ujauzito;

• Dawa katika kundi la penicillin- dawa zinazotumika sana ni amoxycillin- clavulanic acid, ampicillin na amoxycillin

• Dawa katika kundi la cephalosprorin- dawa zinazotumika sana ni cephalexin na ceftriaxone

• Dawa katika kundi la nitrofurans- dawa inayotumika sana n nitrofurantoin

• Dawa katika kundi la anti-folate- dawa inayotumika sana ni trimethoprim- sulfamethoxazole maarufu kama septrin

Katika miaka ya hivi karibuni kumekuwa na ongezeko la usugu wa dawa kwa bakteria aina ya e.coli ambaye ndio chanzo kikuu cha UTI kwa dawa katika kundi la penicillin ukilinganisha na makundi mengine hivyo ufanisi kwa dawa za kundi la penicillin huwenda ukawa mdogo kwa baadhi ya watu.

Sio salama kutumia septrin katika kipindi cha kwanza cha ujauzito kwasababu ina madhara kwa mtoto, kwahiyo dawa hii hutumika kwa mjamzito aliye katika kipindi cha kwanza na cha tatu cha mimba tu.

Matibabu kulingana na aina ya UTI

Uchaguzi wa aina ya matibabu hutegemea aina ya UTI pamoja na hali ya mgonjwa kwa ujmla kama ifuatavyo

UTI isiyo na dalili

Endapo mjamzito atagundulika na UTI bila kuonesha dalili zozote anatakiwa kuanzishiwa dawa za kunywa. Dawa zinazotumika sana kwa aina hii ya UTI ni cephalexin, amoxycillin- clavulanic acid, amoxycillin, nitrofurantoin na trimethoprim- sulfamethoxazole. Hata hivyo unahitaji ushauri wa daktari kabla ya kutumia dawa ili kuona usalama wake kwako na mwanao.

UTI ya kibofu cha mkojo

Maambukizi katika mfumo wa chini wa mkojo hutibiwa kwa dawa za vidonge kutoka makundi salama ya dawa salama kama ilivyoainishwa hapo awali. Dawa zinazotumika ni sawa na zile za UTI isiyo na dalili.

UTI ya figo

Huwa ni dharura na mgonjwa hupatiwa matibabu akiwa hospitalini, mgonjwa hutibiwa kwa dawa za sindano kutoka katika makundi salama ya dawa za UTI katika ujauzito. Mgonjwa anapopata nafuu huendelea na dawa za vidonge kwa muda wa siku 5 hadi 7.

Matibabu mengine hutegemea hali ya mgonjwa mfano kutibu homa, kuongezwa maji, dawa za kuzuia kutapika nk.

Madhara ya UTI wakati wa ujauzito

Madhara kwa mama

• Kupasuka kwa chupa kabla ya uchungu

• Kupata uchungu kabla ya mimba kukomaa

• Kupata ugonjwa wa shinikizo la juu la damu wakati wa ujauzito

• Upungufu wa damu

• Maambukizi ya bakteria katika damu

Madhara kwa mtoto

• Mtoto kudumaa akiwa tumboni

• Mtoto kuzaliwa na uzito mdogo

• Mtoto kupata maambukizi ya bacteria mara baada ya kuzaliwa

Kinga

Jinsi ya kuzuia UTI wakati wa ujauzito

Njia zifuatazo husaidia kuzuia UTI kwa wajawazito na wanawake ambao si wajawazito;

• Usafi wa sehemu za siri; kabla na baada ya kujamiiana, inashauriwa kujisafisha kutoka mbele kwenda nyuma ili kuizia vimelea karibu na njia ya haja kubwa kuingia katika mfumo wa mkojo

• Kuepuka kubana mkojo; kukojoa kila unapohisi kubanwa na mkojo na kukojoa baada ya kujamiiiana.

• Kupima na kutibu wajawazito ambao wana wanaongundulika na vimelea katika mkojo

• Kunywa juisi ya cranberry

• Kutumia vitamin C