Jicho jekundu

Jicho jekundu (au macho mekundu) ni hali ambayo sehemu ya jicho iliyo na rangi nyeupe, inayojulikana kama konjunktiva, huwa na wekundu usio wa kawaida. Rangi hii hutokea kwa sababu ya kutanuka kwa mishipa midogo ya damu iliyo katika konjunktiva kutokana na maambukizi, mizio, au sababu nyingine za kimazingira. Wekundu unaweza kuathiri jicho moja au yote mawili na mara nyingine huambatana na maumivu au hali nyingine mbaya zaidi zinazohitaji huduma ya haraka ya daktari wa macho.

Visababishi vya jicho jekundu

Sababu zinaweza kugawanywa katika makundi mawili: sababu za kitabibu (ugonjwa) na sababu za kimazingira.

A. Sababu za kitabibu (Magonjwa na maambukizi)

• Michomokinga kwenye konjaktiva) – Hutokana na maambukizi ya konjunktiva yanayosababisha wekundu, machozi mengi, na usaha. Huwa ya bakteria, virusi, au mzio.

• Trakoma – Maambukizi sugu ya bakteria yanayoweza kuathiri uwezo wa kuona, mara nyingi huonekana katika jamii zisizo na huduma bora za afya ya macho.

• Jeraha kwenye konea – Kichubuko au mkwaruzo kwenye sehemu ya mbele ya jicho (konea) huweza kusababisha wekundu, maumivu na kupungua kwa kuona.

• Yuveitisi (Uveitis) – Kuvimba kwa sehemu ya kati ya jicho, huambatana na maumivu makali, kuona kwa ukungu, na unyeti wa mwanga.

• Glaukoma ya ghafla – Hali hatarishi inayosababisha kuongezeka kwa presha ndani ya jicho, huambatana na maumivu makali ya jicho, kichwa, kichefuchefu na kupoteza kuona.

• Michomokinga kwenye sklera– Kuvimba kwa tishu za jicho (sklera); michomokinga kwenye sklera kali huambatana na maumivu makali.

• Pterigiamu – Uvimbe unaoanzia konjunktiva kuelekea kwenye konea, huweza kuathiri kuona iwapo utapanuka sana.

• Mzio – Watu wengi hupata macho mekundu, yanayowasha, na kutoa machozi kutokana na mzio wa vumbi, poleni au kemikali.

B. Sababu za kimazingira

• Vumbi

• Moshi

• Hewa kavu

• Uchafuzi wa hewa

• Mwanga mkali wa jua

• Ukaaji muda mrefu kwenye kompyuta bila kulaza macho

• Kukosa usingizi

• Mgandamizo kwenye macho

• Matumizi ya pombe kupita kiasi

Dalili za jicho jekundu

Dalili hutegemea kisababishi, lakini za kawaida ni:

• Wekundu wa jicho moja au yote

• Macho kutoa machozi au usaha

• Kuwashwa au kuhisi kama kuna mchanga

• Maumivu ya jicho au kichwa

• Macho kuwa kavu kupita kiasi

• Kupungua kwa uwezo wa kuona au kuona kwa ukungu

• Maumivu yanayoelekea kwenye uso au kichwani (kama Yuvea na sainaz)

Vipimo na uchunguzi

Kwa wagonjwa wenye jicho jekundu, daktari atafanya au kupendekeza:

• Uchunguzi wa macho kwa kutumia tochi

• Kupima uwezo wa kuona

• Kupima presha ya ndani ya jicho – kutambua glaukoma

• Kupima machozi au usaha maabara – kwa ajili ya kuangalia vimelea

• Kupima mwitikio wa mwanga

• Kupima uwepo wa mizio au historia ya mzio

Matibabu ya jicho jekundu

Matibabu hutegemea chanzo cha tatizo:

Dawa

• Antibayotiki (matone ya macho au tembe) kwa maambukizi ya bakteria.

• Antihistamini au Steroid ya macho kwa mzio sugu.

• Dawa za kupunguza presha ya macho kwa wagonjwa wa glaukoma.

• Steroids ya macho kwa uvimbe wa ndani (kama michomokinga kwenye yuvea) – kwa tahadhari na uangalizi wa daktari.

Matibabu ya nyumbani

• Safisha jicho kwa maji safi ya uvuguvugu na kitambaa kisafi.

• Epuka kugusa au kukuna jicho kwa mikono michafu.

• Weka kitambaa baridi juu ya jicho kwa dakika chache mara kadhaa kwa siku kwa ajili ya mzio au wekundu.

• Pumzisha macho (epuka skrini kwa muda mrefu).

• Tumia vifuniko vya macho wakati wa kulala kama kuna jeraha.

• Kunywa maji ya kutosha kuzuia kukauka kwa macho.

Wakati wa kumwona daktari mara moja?

Muone daktari wa macho haraka endapo:

• Jicho jekundu linaambatana na maumivu makali

• Kuona kwa ukungu au kupoteza kuona ghafla

• Kuongezeka kwa presha ya jicho (kizunguzungu au kichefuchefu pia vinaweza kutokea)

• Kuna uwepo wa usaha au uchafu mwingi

• Historia ya kuumia kwa jicho au ajali

• Macho yanakuwa na unyeti mkubwa kwa mwanga

• Unatumia lenzi zinazowekwa machoni – kuna hatari kubwa ya maambukizi hatarishi

Tahadhari na kinga

• Epuka kutumia dawa za macho bila ushauri wa daktari.

• Safisha mikono mara kwa mara kabla ya kugusa macho.

• Vaa miwani ya jua unapokuwa mazingira ya mwanga mkali au vumbi.

• Usishiriki taulo au vifaa vya macho na watu wengine.

• Pata usingizi wa kutosha.

• Epuka kutumia vipodozi kwenye macho vilivyovimba au vyekundu.

Hitimisho

Jicho jekundu ni dalili ya kawaida lakini inaweza kuwa ya hatari sana ikiwa chanzo chake hakitatibiwa ipasavyo. Ni muhimu kutambua dalili zinazoashiria hali mbaya zaidi na kuchukua hatua mapema. Usitumie tiba za kienyeji bila ushauri wa kitaalamu. Afya ya macho ni msingi wa ubora wa maisha.