Mwandishi:
Dkt. Sospeter M, MD
Mhariri:
Dkt. Lugonda B, MD
17 Septemba 2025, 08:27:14
Dawa Ivermectin
Ivermectin ni dawa ya kundi la avermectin inayotumika kama dawa ya kuua minyoo na kuua vimelea jamii ya parasaiti. Hufanya kazi kwa kuzuia upitishaji wa ishara katika mfumo wa neva wa vimelea, hivyo kuwasababisha kupooza na kufa. Ni mojawapo ya dawa muhimu zaidi duniani kwa sababu ya uwezo wake mkubwa katika kudhibiti magonjwa yanayosababishwa na vimelea.
Majina ya kibiashara
Ivermectin hupatikana kwa majina ya kibiashara kama:
Mectizan
Stromectol
Ivomec
Sklice
Rangi ya dawa ni ipi?
Rangi ya ivermectin hutofautiana kulingana na aina na kiwanda cha kutengeneza.
Tembe mara nyingi huwa nyeupe au nyeupe yenye alama ndogo.
Fomu ya matone au krimu ya ngozi inaweza kuwa nyeupe au yenye rangi hafifu ya manjano.
Dozi na matumizi
Ivermectin hupatikana kwa njia zifuatazo:
Tembe (3 mg, 6 mg, 12 mg)
Kimininika cha kunywa
Krimu au losheni ya kupaka (1% au 1.87%)
Sindano (hasa kwa matumizi ya mifugo) – haitumiki kwa binadamu isipokuwa chini ya uangalizi maalumu
Ivermectin hutibu nini?
Ivermectin hutumika peke yake au kwa mchanganyiko na dawa zingine katika matibabu ya:
Minyoo ya tumbo (strongyloidiasis, ascariasis, trichuriasis, enterobiasis)
Mchango wa ngozi unaosababishwa na Sarcoptes scabiei (skabiz)
Chawa wa kichwa (pediculosis capitis)
Onchocerciasis (Upovu wa mtoni)
Filariasis ya limfu
Matibabu ya kusaidia kwa baadhi ya maambukizi ya ngozi yanayosababishwa na vimelea wadogo
Kumbuka: Haitumiki kama dawa ya kwanza kwa kila aina ya minyoo; mtaalamu wa afya anapaswa kuamua dozi sahihi na muda wa matibabu.
Angalizo la dozi ya Ivermectin
Dozi inapaswa kurekebishwa au kutumika kwa uangalifu kwa:
Wagonjwa wenye kuferi kwa ini
Watoto chini ya kilo 15 (isipokuwa chini ya ushauri maalumu)
Wazee au wagonjwa wenye udhaifu mkubwa
Mwingiliano na dawa zingine
Ivermectin inaweza kuathiriana na dawa au kemikali zingine. Wakati mwingine mwingiliano unaweza kuongeza hatari ya madhara.
Haipendekezwi kabisa kutumika pamoja na:
Dawa zenye athari kali kwa mfumo wa neva (mfano: barbiturates nyingi bila uangalizi)
Ikiwa inatumiwa na dawa hizi, angalia kwa karibu:
Warfarin (inaweza kuongeza hatari ya kutokwa damu)
Dawa za kupunguza degedege (mfano: valproate)
Dawa zinazopunguza kinga (mfano: cyclosporine)
Maudhi madogo ya Ivermectin
Kichefuchefu, kutapika
Maumivu ya tumbo au kuhara
Kizunguzungu, maumivu ya kichwa
Upele au kuwasha ngozi
Uchovu
Mabadiliko madogo ya shinikizo la damu
Madhara makubwa (nadra)
Degedege (hasa kwa dozi kubwa)
Shida za ini (kuongezeka kwa vimeng’enya vya ini)
Athari za mzio mkali (kama uvimbe wa uso au koo, kupumua kwa shida)
Hypotension kali (shinikizo la damu kushuka ghafla)
Marufuku ya Ivermectin
Haipaswi kutumika kwa:
Wagonjwa wenye mzio na ivermectin au dawa zinazofanana
Watoto wachanga chini ya miezi 6
Wagonjwa wenye ugonjwa mkali wa ini bila ushauri wa daktari
Tahadhari
Wagonjwa wenye maambukizi makali ya filaria wanaweza kupata athari za muda (kama homa, maumivu ya viungo, upele) kutokana na vimelea kufa – hufahamika kama mwitikio wa Mazzotti.
Tumia kwa tahadhari kwa wagonjwa wenye historia ya magonjwa ya mfumo wa neva.
Epuka kutumia zaidi ya dozi iliyoelekezwa kwani inaweza kuathiri mfumo wa neva.
Mambo ya kufahamu kwa mtumiaji wa Ivermectin
Chukua dawa hii kwa mdomo ukiwa na tumbo tupu (angalau saa moja kabla au baada ya chakula).
Ikiwa unatumia kwa matibabu ya scabies au chawa, fuata maelekezo ya usafi na matibabu ya familia yote inapohitajika.
Usitumie ivermectin bila ushauri wa daktari ili kuepuka usugu wa vimelea.
Ivermectin na ujauzito
Tafiti zinaonyesha ivermectin haina ushahidi wa madhara makubwa kwa binadamu ikiwa itatumiwa kwa dozi sahihi, lakini haipendekezwi katika trimesta ya kwanza isipokuwa faida ni kubwa kuliko hatari.
Ivermectin kipindi cha unyonyeshaji
Ivermectin huingia kidogo kwenye maziwa ya mama. Kwa kawaida huonekana salama kwa matumizi wakati wa kunyonyesha, lakini inashauriwa kushauriana na daktari kabla ya matumizi, hasa kwa mama wa watoto wachanga chini ya miezi 6.
Tahadhari muhimu: Tumia ivermectin kwa ushauri wa mtaalamu wa afya pekee. Usizidishe dozi uliyopewa. Ikiwa unapata madhara makali kama kupumua kwa shida, uvimbe wa uso au degedege, tafuta msaada wa haraka wa kitabibu.
Maswali yaliyoulizwa mara kwa mara
1. Je, ivermectin ni dawa nzuri ya minyoo?
Ndiyo, ni mojawapo ya dawa bora kwa baadhi ya minyoo na vimelea, hasa wale wanaoishi kwenye ngozi, damu au mapafu kama Strongyloides na Onchocerca. Lakini haifai kwa kila aina ya minyoo wa tumbo, hivyo uchunguzi sahihi kabla ya kuanza tiba ni muhimu.
2. Kwa nini ivermectin inahitaji kumezwa tumboni tupu?
Kwa sababu chakula hasa chenye mafuta mengi kinaweza kuongeza kiasi cha dawa mwilini kupita kiwango kinachohitajika, jambo linaloweza kuongeza madhara. Tumbo lililo tupu husaidia kudhibiti ufyonzwaji wa dawa kwa usahihi.
3. Je, ivermectin inaweza kuzuia maambukizi mapya baada ya matibabu?
Hapana, ivermectin huua vimelea vilivyopo mwilini wakati wa matibabu, lakini haiwezi kuzuia kuambukizwa tena baadaye. Usafi wa mazingira na kuepuka vyanzo vya maambukizi ni hatua muhimu baada ya tiba.
4. Ivermectin inafanya kazi vipi ndani ya mwili?
Hufunga kwenye njia maalum za ioni kwenye mfumo wa neva wa kimelea, na hivyo kusababisha kupooza na kufa kwake bila kuathiri sana seli za binadamu kwa sababu njia hizo hazipo au hazifanyi kazi sawa kwenye binadamu.
5. Je, ivermectin inaweza kutumika mara kwa mara kama kinga?
Kwa binadamu, matumizi ya kinga hayapendekezwi bila mpango maalumu wa afya ya jamii au ushauri wa daktari, kwani matumizi ya mara kwa mara yanaweza kuchochea usugu wa vimelea na kuathiri afya ya ini.
6. Ni dalili gani zinaweza kuashiria unyeti mkubwa kwa ivermectin?
Dalili ni pamoja na uvimbe wa uso au midomo, kupumua kwa shida, kuwasha mkali au upele unaosambaa haraka. Hali hizi ni nadra lakini zikijitokeza zinahitaji msaada wa haraka wa kitabibu.
7. Kwa nini baadhi ya wagonjwa wa onchocerciasis hupata dalili baada ya kutumia ivermectin?
Dalili kama homa au maumivu ya misuli hutokea wakati vimelea vingi vinapokufa kwa pamoja, hali inayojulikana kama mwitikio wa Mazzotti. Huonyesha dawa inafanya kazi, lakini mara nyingine huhitaji dawa za kupunguza dalili.
8. Je, ivermectin inaweza kuathiri macho?
Wagonjwa wenye vimelea kwenye macho (mfano onchocerciasis) wanaweza kupata maumivu au ukungu wa kuona baada ya kutumia dawa kutokana na mwitikio wa kinga dhidi ya vimelea wanaokufa. Hali hii hutulizwa kwa dawa zingine za kusaidia.
9. Kwa nini si salama kutumia ivermectin ya mifugo kwa binadamu?
Dawa za mifugo huwa na viwango tofauti na wakati mwingine viambato visivyofaa kwa binadamu. Hivyo, kutumia bidhaa hizo kunaweza kusababisha sumu au kushindwa kudhibiti ugonjwa.
10. Ni hatua gani mgonjwa anapaswa kuchukua baada ya dozi ya ivermectin?
Ni vyema kunywa maji ya kutosha, kufuatilia dalili zisizo za kawaida kama kichefuchefu kikali, kizunguzungu au degedege, na kumjulisha daktari mara moja iwapo madhara makubwa yanaonekana. Pia zingatia ushauri wa kuepuka maambukizi mapya.
ONYO: Usitumie dawa yoyote bila ushauri wa daktari. Dawa zinaweza kuleta madhara mwilini na pia matumizi ya baadhi ya dawa pasipo ushauri na vipimo husababisha vimelea kuwa sugu dhidi ya dawa hiyo.
ULY clinic inakushauri kuwasiliana na daktari wako unapotaka kuchukua maamuzi yoyote yanayohusu afya yako.
Wasiliana na daktari/Mfamasia wa ULY clinic kwa ushauri na Tiba au kuandikiwa dawa kwa kupiga simu au Kubonyeza Pata tiba chini ya tovuti hii.
Imeboreshwa,
17 Septemba 2025, 08:27:14
Rejea za mada hii:-