Madhara ya uvutaji wa tumbaku

Tumbaku ni mmea unaotumika kwa njia mbalimbali hasa kwa kuvutwa kama sigara. Ina zaidi ya kemikali 2,500 kwenye mmea wake, na zaidi ya kemikali 4,000 kwenye moshi wake. Takribani kemikali 43, zikiwemo nitrosamines, benzopyrene, nikotini, na polonium-210, zina uwezo wa kusababisha saratani. Kemikali hizi huathiri chembe hai mwilini na kuongeza hatari ya magonjwa sugu, ulemavu wa viungo na vifo vya mapema.

Madhara ya Tumbaku kwa Moyo na Mishipa ya Damu

Uvutaji wa tumbaku huongeza hatari ya kupata magonjwa ya mishipa ya damu, kuganda kwa damu na mshituko wa moyo. Wavutaji wa sigara wapo katika hatari kubwa ya kupata kifo cha ghafla kutokana na magonjwa haya, hata wakiwa katika umri mdogo.

Madhara ya Tumbaku kwa Wagonjwa wa Kisukari

Matumizi ya tumbaku huongeza hatari ya kupata kisukari aina ya pili kwa asilimia 30 hadi 40. Kwa wagonjwa waliokwisha kuwa na kisukari, tumbaku huchochea kuanza mapema kwa madhara ya ugonjwa huu kama vile kuharibika kwa figo na kudhoofika kwa mzunguko wa damu.

Athari kwa Mfumo wa Kinga

Tumbaku hudhoofisha mfumo wa kinga na kumfanya mtu kuwa rahisi kushambuliwa na bakteria au virusi. Wavutaji wa tumbaku hupata maambukizi ya mara kwa mara, hasa kwenye njia ya hewa, ngozi, na mfumo wa mkojo.

Madhara kwa Kinywa na Meno

Uvutaji wa tumbaku huongeza hatari ya kuharibika kwa meno, ugonjwa wa fizi, na kupoteza meno. Pia huleta hisia kali ya maumivu kwenye meno na mdomo kuwa na harufu mbaya ya kudumu.

Madhara kwa Ubongo

Tumbaku huharakisha kuzeeka kwa ubongo na huongeza uwezekano wa kupata magonjwa ya akili yanayotokana na kuzeeka, kama vile ugonjwa wa Alzheimer’s na kupungua kwa uwezo wa kufikiri.

Kupoteza Hisia ya Kunusa

Uvutaji wa tumbaku huharibu vinyweleo vya ndani ya mfumo wa hewa ambavyo husaidia kuondoa uchafu na kutoa kinga kwa mfumo wa hewa. Hali hii husababisha mtu kupoteza au kupungukiwa uwezo wa kunusa.

Magonjwa Sugu ya Mapafu na Saratani

Uvutaji wa tumbaku huongeza hatari ya kupata magonjwa sugu ya mfumo wa hewa kama vile bronchitis, emphysema (kusinyaa kwa mapafu), na saratani ya mapafu. Pia huchangia kwa kiasi kikubwa kuenea kwa saratani nyingine kama ya kinywa, koo, figo, kongosho, ini, kizazi, uume na puru.

Kupungua kwa Kiwango cha Oksijeni Mwilini

Tumbaku hujaza vijifuko vidogo vya hewa kwenye mapafu kwa hewa ya ukaa (carbon monoxide), ambayo ni sumu hatari inayopunguza uwezo wa damu kubeba oksijeni. Hali hii hupelekea uchovu wa mara kwa mara na kudhoofika kwa viungo vya mwili.

Madhara ya Tumbaku Kabla na Wakati wa Ujauzito

Uvutaji wa sigara kabla au wakati wa ujauzito huongeza hatari kwa afya ya mama na mtoto. Takwimu zinaonesha kuwa asilimia 20 ya watoto njiti huzaliwa kwa sababu ya tumbaku, asilimia 8 huzaliwa kabla ya muda kamili, na asilimia 5 ya vifo vya watoto wakati wa kuzaliwa huhusishwa na matumizi ya tumbaku.

Hitimisho

Tumbaku ni chanzo kikuu cha magonjwa sugu na vifo vinavyoweza kuzuilika. Kuacha kutumia tumbaku huchangia kwa kiasi kikubwa kuboresha afya ya mtu mmoja mmoja na jamii kwa ujumla. Elimu juu ya madhara haya ni muhimu ili kusaidia watu kuamua kuacha tumbaku mapema iwezekanavyo.

Rejea za mada:

1. Action on Smoking and Health. Leading causes of death from tobacco smoking and benefits of stopping. London: ASH; 2016.

2. World Health Organization. More than 100 reasons to quit tobacco [Internet]. Geneva: WHO; 2023 [cited 2024 Dec 4]. Available from: https://www.who.int/news-room/spotlight/more-than-100-reasons-to-quit-tobacco

3. Sherman CB. Health effects of cigarette smoking. Clin Chest Med. 1991;12(4):643–58. PMID: 1747984.

4. Terzikhan N, et al. Prevalence and incidence of COPD in smokers and non-smokers: the Rotterdam Study. Eur J Epidemiol. 2016;31(8):785–92. doi:10.1007/s10654-016-0132-z. PMID: 26946425.

5. Mishra S, et al. Tobacco: Its historical, cultural, oral, and periodontal health association. J Int Soc Prev Community Dent. 2013;3(1):12–8. doi:10.4103/2231-0762.115708. PMID: 24478974.