Plaki

Plaki ni mojawapo ya majeraha ya msingi ya ngozi ambayo hujitokeza kama sehemu ya ngozi iliyoinuka juu ya usawa wa kawaida wa ngozi, ikiwa na eneo kubwa la mviringo au la bapa zaidi ya kimo chake. Kwa kawaida, mipaka ya plaki huonekana wazi na inaweza kuwa laini au mbaya, kavu au yenye magamba.

Rangi ya plaki hutegemea chanzo chake—inaweza kuwa nyekundu, kahawia, au hata kijivu, hasa endapo kuna ongezeko la seli zilizokufa juu ya ngozi.

Dalili na Mwonekano

• Ngozi iliyoinuka, yenye mipaka inayoonekana.

• Eneo kubwa la mabadiliko kuliko urefu wake.

• Inaweza kuwa na magamba, kuwasha, au hata maumivu.

• Huwa na muundo wa kudumu au kurudiarudia.

Visababshi vya plaki

Plaki mara nyingi huhusishwa na hali sugu za ngozi. Magonjwa yanayoweza kusababisha plaki ni pamoja na:

1. Soriasisi (Psoriasis): Hili ni tatizo la kinga ya mwili ambapo seli za ngozi huzalishwa kwa kasi isiyo ya kawaida. Huleta plaki nyekundu, kavu, zenye magamba meupe.

2. Lichen Planus: Husababisha plaki ndogo zenye rangi ya zambarau na kuwasha, mara nyingi huathiri mikono, miguu au mdomo.

3. Eczema ya muda mrefu (Pumu ya ngozi ya muda mrefu): Kujikuna mara kwa mara huweza kusababisha ngozi kuwa nene, ngumu, na kuunda plaki zenye magamba.

4. Mycosis Fungoides: Aina ya nadra ya kansa ya ngozi (cutaneous T-cell lymphoma) inayoweza kuanza kwa plaki zisizoisha.

Vipimo na utambuzi

• Uchunguzi wa kliniki wa ngozi (Dermatological exam)

• Kipimo cha ngozi kwa darubini (Skin biopsy)

• Kipimo cha Kinga au histopatholojia endapo kansa inahisiwa

Matibabu

Matibabu hutegemea chanzo cha plaki. Kwa mfano:

• Soriasisi: Steroidi ya kupaka, dawa za kupunguza kinga mwilini, tiba mwangaza.

• Eczema: Dawa za kupaka (kortikosteroid za kupaka), antihistamine na tiba ya lishe.

• Lichen Planus: Steroidi na immunomodulators.

• Mycosis fungoides: Tiba mwangaza, Tiba kemikali ya ngozi, au tiba mionzi.

Jinsi ya kujikinga au kudhibiti

• Epuka vichocheo kama msongo wa mawazo au kemikali kali kwa watu wenye soriasisi au eczema.

• Tumia vipodozi visivyo na harufu na visivyo na rangi kali.

• Tiba ya mapema hupunguza madhara ya muda mrefu.

Hitimisho

Plaki ni dalili muhimu ya magonjwa ya ngozi, hasa yale ya asili ya kinga au kansa ya ngozi. Utambuzi wa mapema na tiba sahihi ni muhimu ili kuzuia madhara zaidi ya kiafya na kisaikolojia kwa mgonjwa.

Rejea za mada

1. Nestle FO, Kaplan DH, Barker J. Psoriasis. N Engl J Med. 2009 Jul 30;361(5):496–509. doi:10.1056/NEJMra0804595

2. Lebwohl M. Psoriasis. Lancet. 2003 Jul 12;361(9364):1197–204. doi:10.1016/S0140-6736(03)12954-6

3. Boyd AS, Neldner KH. Lichen planus. J Am Acad Dermatol. 1991;25(4):593–619. doi:10.1016/0190-9622(91)70263-3

4. Girardi M, Heald PW, Wilson LD. The spectrum of cutaneous T-cell lymphoma: Diagnosis and management. Am J Clin Dermatol. 2004;5(6):427–42. doi:10.2165/00128071-200405060-00006

5. Mehta V, Balachandran C. Lichenified Eczema: Clinical Perspectives. Indian J Dermatol. 2010;55(2):116–20. doi:10.4103/0019-5154.62753