Sindromu ya antifosfolipid hutokana na mfumo wa kinga ya mwili kujishambulia wenyewe kwa bahati mbaya. Wanawake wengi wenye sindromu hii hupoteza ujauzito kwa kujirudia bila sababu maalumu. Kuna matibabu ya kupunguza dalili na madhara licha ya kutokuwa na tiba ponyaji.

Kwa kawaida mfumo wa kinga ya mwili hutambua vitu vingeni (bakteria, virusi n.k) vilivyo ingia mwilini kisha kuzalisha protini (antibody) zinazofanya kazi ya kuamsha mfumo wa kinga ya mwili kufanya mashambulizi ya kuviondoa. Kwa bahati mbaya mfumo huu wa kinga unaweza kutambua baadhi ya protini zilizojishikiza kwenye mbalimbali kuwa ni vitu vigeni na kutengeneza antibodi tayari kwa mashambulizi.

Kwa ugonjwa wa sindromu ya antifosfolipidi, mfumo wa kinga ya mwili hutengeneza antibodi dhidi ya protini zilizojishikiza kwenye damu na mishipa ya damu zenye jina la fosfolipid na wakati mwingine kardiolipin. Antibodi hizi hufanya mashambulizi dhidi ya mishipa ya damu na damu kiasi cha kupelekea ishara na dalili mbalimbali zinazofahamika kama sindromu ya antifosfolipid

Shambulio dhidi ya fosfolipid na kardiolipin hupelekea ishara na dalili ya kuganda kwa damu kwenye miguu, figo, mapafu na ubongo. Kwa mjamzito, sindromu hii huweza pelekea kupoteza ujauzito.

Hakuna matibabu ya kuponya tatizo hili, ila kuna dawa za kuzuia hatari ya kuganda kwa damu.

Epidemiolojia ya tatizo

Hali ya watu wenye afya kuwa na antibodi dhidi ya kardiolipin umeripotiwa kuwa kati ya asilimia 1 hadi 5.6 na kati ya 1.0 mpaka 3.6 kwa antibody za LAC. Hali ya kuwa na antibodi dhidi ya fosfolipid huongezeka pia kwa jinsi mtu anavyoongezeka umri.

Asilimia 40 ya wagonjwa wenye Lupus iliyosambaa huwa na antibodi dhidi ya fosfolipid hata hivyo ni chini ya asilimia 40 ya wagonjwa wanaweza kupata tatizo la damu kuganda.

Antibodi dhidi ya fosfolipid huchangia kwa kiasi kikubwa kupata matatizo yanayotokana na damu kuganda. Kwa mtu mwenye antibodi hizi pamoja na vihatarishi vingine kama uvutaji wa sigara, kutumia dawa za uzazi wa mpango, kufanyiwa upasuaji, kutulia muda mrefu bila kijongesha mwili na kurithi jeni za magonjwa ya kuganda damu huongeza hatari zaidi ya kuganda damu.

Dalili

Ishara na dalili za sindromu ya antifosfolipid ni;

• Kuganda kwa damu kwenye mishipa

• Kuvimba kwa mguu, Maumivu ya mguu na wekundu kwenye mguu

• Mimba kujirudia kutoka bila sababu

• Maumivu makali ya kifua kutokana na embolizimu ya palmonari

• Mtoto kufia tumboni

• Shinikizo la juu la damu wakati wa ujauzito

• Kujifungua kabla ya wakati

• Shinikizo la juu la damu linaloelekea kifafa cha mimba (preeclampsia)

• Kiharusi

• Kiharusi cha mpito

• Ngozi kupata madoa yenye rangi ya zambarau

• Kupungua kwa kiwango cha chembe sahani za damu (livedo reticularis)

• Kuharibiwa kwa chembe nyekundu za damu

Dalili kali

• Maumivu sugu ya kichwa

• Kipanda uso

• Degedege

• Daimenshia

• Kubadilika kwa mapigo ya moyo

• Dalili za kuferi kufanya kazi kwa milango ya moyo

• Kutokwa damu puani, fizi

• Kuvia damu ndani ya ngozi

Wakati gani wa kuwasiliana na daktari

Wasiliana na daktari endapo unapatwa na dalili zifuatazo;

• Kutokwa damu puani na kwenye fizi bila sababu

• Kuwa na hedhi yenye damu nyingi

• Kutapika damu au matapishi ya kahawia

• Kujisaidia kinyesi kinachonata kama rami au chenye damu

• Maumivu makali ya tumbo yasiyo na sababu

• Kiharusi (kupooza kwa mikono au miguu na misuli ya usoni, kushindwa kuongea au kuona vema na maumivu makali ya kichwa)

• Kuishiwa pumzi ghafla, maumivu ya kifua na kutoa makohozi yenye michirizi ya damu

• Kuvimba kwa mguu au mkono kunakoambatana na maumivu na wekudu wa ngozi

Namna ugonjwa unavyotokea

Haifahamiki vema kisababishi cha tatizo hili, hata hivyo kuna nadharia tatu za kisanyasi zinazodhaniwa kuchangia hili;

Usafirishaji wa antibodi za mashambulizi binafsi kutoka kwa mama kwenda kwa mtoto wakati yupo tumboni na akiwa amezaliwa. Usafirishaji huu bado haueleweki hata hivyo.

Kuridhi antibodi za fosfolipidi kunakohusiana na allele zifuatazo HLA-DR4, DR7, DRw53 na C4

Kwa kuwa kuna aina nyingi za molekyuli za fosfolipidi zinazopatikana ndani ya chembe za binadamu na vimelea na virusi. Wakati wa mfumo wa kinga wa mwili kufanya mashambulizi dhidi ya vimelea na virusi na magonjwa (mfano, VVU, kirusi Epstein-Barr [EBV], cytomegalovirus [CMV], adenoviruses), bakteria (mfano, bakteria endocarditis, tuberculosis, Mycoplasma pneumonia) na ugonjwa kama kaswende, leptospirosis, Lyme na malaria, uharibifu wa ukuta wa chembe za vimelea hawa huzalisha fosfolipidi zinazoamsha uzalishaji wa antibodi dhidi ya fosfolipid hizo.

Hitimisho;

Hata hivyo kwa ujumla sindromu ya antifosfolipid hutokana na shambulio binafasi la mfumo wa kinga ya mwili. Mwili huzalisha kwa bahati mbaya antibodi zinazaoshambulia protini zilizojishikiza katika kuta ya chembe ya damu na mishipa ya damu.

Vihatarishi

Vihatarishi vya kupata sindromu ya antifosfolipid ni;

• Kuugua kaswende, UKIMWI, Hepatitis C, ugonjwa wa Lyme, maambukizi ta cytomegalovirus (CMV), parvovirus B19, Eschelician coli

• Kuwa mwanamke

• Kuwa na historia kwenye familia ya tatizo hili

• Kuwa na madhaifu ya mfumo wa kinga ya mwili kama lupas au sindromu ya Sjogren's

• Matumizi ya dawa kama hydralazine quinidine, phenytoin, amoxicillin na dawa za uzazi wa mpango

Viamsha dalili

Unaweza kuwa na antibodi zinazoambatana na sindromu ya antifosfolipid bila kuonyesha ishara au dalili yoyote. Hata hivyo kwa mtu mwenye antibodi endapo atakuwa na vihatarishi vifuatavyo anaweza kuonyesha dalili;

• Kupata ujauzito

• Kutojongesha mwili kwa muda mrefu mfano kusafiri kwa muda mrefu

• Kufanyiwa upasuaji

• Kuvuta sigara

• Kutumia vidonge vya uzazi wa mpango

• Matumizi ya estrogen baada ya koma hedhi

• Kuwa na kiwango kikubwa cha kolestro na traiglaiseridi

• Kuwa na uwiano mkubwa kupita kiasi wa uzito kwa urefu(obeziti)

Madhara

Madhara ya sindromu ya antifosfolipid hutegemea ni ogani gani ya mwili iliyodhuriwa na tatizo. Baadhi yake huwa pamoja na;

• Kuferi kwa figo

• Kiharusi

• Madhaifu ya moyo

• Madhaifu ya mapafu

• Madhara kwa mjamzito

• Kiharusi

• Kupata shinikizo la juu la damu linaloelekea kifafa cha mimba

• Kifafa cha mimba

• Kuganda kwa damu

• Kujifungua mtoto mfu

• Kujirudia haribika kwa mimba

• Mtoto kudumalia tumboni

• Kujifungua kabla ya wakati

Utambuzi

Utaulizwa na daktari maswali mbalimbali kuhusu dalili ulizonazo pamoja na kufanyiwa uchunguzi wa kuangalia ishara za ugonjwa kwenye mwili kisha kuagizwa fanya vipimo kama vile;

• Kipimo cha hali ya ugandaji wa damu

• Lupus anticoagulant

• Anticardiolipin antibodi

• Anti-β2-glycoprotein

• Uchunguzi maalumu kwa mjamzito

• Hali ya ugandaji damu

• Kuchunguzwa dalili za shinikizo la damu

• Kupimwa tumbo kwa kipimo cha picha ya mawimbi sauti ili kuangalia mjongeo wa damu ndani ya kondo na maendeleo ya ukuaji wa mtoto

• Uchunguzi na ufuatiliaji wa mapigo ya moyo ya mtoto

• Kipimo cha Doppler kuangalia mjongeo wa damu kati ya kitovu cha mtoto na kondo la nyuma

Matibabu

Licha ya kuwa na dawa za kupunguza ugandishaji wa damu, tatizo hili la kuganda kwa damu linaweza kutokea. Mama mjamzito anapaswa kufuata ushauri wa daktari wake na kuhudhuria kliniki ili kuendelea kufanyiwa uchunguzi na tiba

Msingi wa matibabu

Kutumia dawa za kuyeyusha damu kama warfarin na heparin au aspirin kama una tatizo la damu kuganda. Utafanyiwa uchunguzi wa karibu wakati unatumia dawa jamii hii ili kudhibiti madhara yanayoweza tokea kutokana na matumizi ya dawa. Kama una ujauzito, dozi ya dawa itatakuw ainabadilishwa kutokana na mwitikio wa mwili wako.

Maudhi ya dawa

Ni mara chache sana kwa maudhi ya dawa hizi kutokea kama utapewa dawa na kuchunguzwa mwitikio wa mwili wako. Kama yakitokea hususisha hisia za kuvimbiwa, hisia za kuumwa na kichefuchefu. Maudhi makali ni ambayo utapaswa kuripoti hutokana na kutokwa na damu au kuvia kwa damu ndani ya mwili ambapo italeta dalili za;

• Kinyesi chenye rangi nyeusi na kinachonata kama rami

• Kukojoa damu

• Kuvia damu kirahisi au kupata majeraha kirahisi

• Kutokwa damu puani kwa muda mrefu (zaidi ya dakika 10)

• Kutapika damu

• Kukohoa damu

Matibabu ya nyumbani

Mbali na matibabu ya dawa za kuzuia dalili mbalimbali haswa tiba ya dawa za kuyeyusha damu, unaweza fanya mambo yafuatayo ili kuzuia kuvia damu ndani ya mwili;

• Kuepuka shughuli au michezo inayopelekea kupata majeraha kirahisi ( mfnao, mpira, ngumi na michezo inayoleta shinikizo kwenye mwili wako)

• Kutumia mswaki laini na dawa ya meno yenye waksi

• Kutumia mashine ya kunyolea badala ya kiwembe

• Kuwa makini unapotumia vitu vyenye ncha kali kama kisu, mkasi, sindano

Vyakula na dawa za virutubishi nyongeza

Baadhi ya dawa za virutubisho nyongeza na vyakula vinaweza kuwa na mwingiliano na dawa za kuyeyusha damu. Unashauriwa kuwasiliana na daktari kwa ushauri wa kuacha au kuendelea tumia vitu vifuatavyo ili kuepuka mwingiliano;

• Vidonge vya Vitamin K

• Parachichi

• Bruzeli

• Maharagwe ya garbanzo

• Kabeji

• Mboga za kijani

• Kitunguu swaumu

• Ginkgo

• Mazao ya chai

• Pombe

• Juisi ya klaniberi

• Dawa za mitishamba

• Vidonge vya Multivitamin

• Mambo ya ziada kuzingatia

• Kula mlo kamili wenye matunda na mboga za majani kwa wingi wakati huo dhibiti kiasi cha mafuta unayotumia

• Kufanya mazoezi yenye mpangilio

• Kuwa na uzito wa kiafya na kupunguza uzito kama uwiano wako wa uzito kwa uefu ni zaidi ya 30