Matumizi ya dawa yasiyo sahihi

Ili tiba ifanikiwe, itawezekana pale tu mtoa dawa atakapotoa maelezo ya matumizi sahihi ya dawa na mtumiaji akafuata maelekezo hayo. Epuka matumizi yasiyo sahihi ya dawa kuzuia madhara.

Matumizi ya dawa yasiyo sahihi

Ili tiba ifanikiwe, itawezekana pale tu mtoa dawa atakapotoa maelezo ya matumizi sahihi ya dawa na mtumiaji akafuata maelekezo hayo. Epuka matumizi yasiyo sahihi ya dawa kuzuia madhara.

Aina za matumizi yasiyo sahihi ya dawa

Matumizi yasiyo sahihi ya dawa hujumuisha;

• Kutumia dozi isiyo sahihi

• Kushindwa kumaliza kozi

• Kutumia dawa isiyo sahihi katika kutibu ugonjwa

• Kutumia dawa kwa njia isiyo sahihi

• Kununua na kutumia dawa kiholela bila kufanyiwa uchunguzi

• Kutumia dawa yenye viwango vya chini vya ubora

• Kutumia dawa ambayo ni ghali bila sababu ya msingi

• Kutumia dawa zinazoingiliana kiutendaji kwa pamoja, mfano tetracycline na magnesium trisilicate

• Kutumia viuavija sumu kutibu magonjwa yanayotokana na virusi

• Kutumia dawa na pombe

• Kutumia dawa zisizoruhusiwa wakati wa ujauzito mfano albendazole, doxycycline, phenytoin n.k

Sababu zinazochangia matumizi yasiyo sahihi ya dawa

Kuna sababu mbalimbali zinazochangia matumizi yasiyo sahihi ya dawa kama ifuatavyo;

• Kutokugundua ugonjwa

• Uandikaji wa dawa usio sahihi

• Utoaji wa dawa usio sahihi

• Mgonjwa kushindwa kumudu gharama ya dawa

• Mgonjwa kutokutumia dawa kwa usahihi

• Mgonjwa kujiamulia matumizi ya dawa bila kupata ushauri wa Mtaalamu wa afya

Maelezo zaidi;

Kutokugundua ugonjwa

Mtoa dawa au mtaalamu mwingine wa afya anaweza kushindwa kugundua ugonjwa, hii inaweza kuchangiwa na ukosefu wa vifaa muhimu vya kufanyia uchunguzi, mgonjwa kushindwa kujieleza au mtaalamu kukosa elimu na uzoefu wa kutosha.

Uandikaji wa dawa usio sahihi

Mapungufu yanayoweza kufanyika wakati wa uandikaji cheti ni pamoja na;

• Kumshauri na kumuandikia mgonjwa dawa katika dozi kubwa na kutumia dawa kwa muda mrefu wakati haihitajiki

• Kumuandikia au kumshauri mgonjwa kutumia dawa wakati haihitajiki.

• Mfano kumshauri mgonjwa atumie viuwavijasumu kutibu mafua au kuharisha wakati haihitajiki

• Kumuandikia au kumshauri mgonjwa atumie dawa ambayo siyo sahihi

• kwa matatizo ya kiafya aliyonayo

• Kumuandikia mgonjwa dawa nyingi bila sababu

• Kushindwa kumuandikia au kumshauri mgonjwa kutumia dawa inayohitajika. Mfano kushindwa kumuandikia mtoto mdogo anayeharisha dawa ya maji ya chumvichumvi (ORS) na Zinki (Pedzink)

• Kumuandikia mgonjwa dozi iliyo chini ya kiwango kinachohitajika au kumuuzia kiasi kidogo mgonjwa

• Kumuandikia mgojwa dawa ghali ambayo atashindwa kumudu badala ya dawa mbadala yenye bei rahisi.

• Kumuandikia mgonjwa sindano wakati angeweza kutumia dawa ya vidonge

Utoaji wa dawa usio sahihi

Ili Mtoa Dawa aweze kutekeleza kazi zake anatakiwa kuwa na uelewa juu ya magonjwa na dawa, kutumia miongozo ya kitaifa ya tiba, vitabu vya rejea na stadi za mawasiliano.

Mtoa Dawa anaweza kuchangia matumizi yasiyo sahihi ya dawa kama atafanya yafuatayo;

• Kushindwa kuelewa cheti cha mganga na kuacha kuwasiliana naye ili

• kupata ufafanuzi

• Kutoa dawa isiyo sahihi

• Kushindwa kukokotoa au kutoa kiasi sahihi cha dawa

• Kuandika lebo kwa makosa au isiyosomeka vizuri

• Kutoa maelekezo yasiyojitosheleza kuhusu matumizi ya dawa

• Kushindwa kuhakikisha kuwa mgonjwa ameelewa maelekezo ya matumizi ya dawa

• Kutoa dawa au maelezo ya dawa bila kuzingatia imani, mazingira au mila za mgonjwa

• Kushindwa kuhimili shinikizo la mgonjwa la kutaka kuuziwa dawa ambayo kimsingi haiitajiki

• Kutoa dawa kwa tamaa ya fedha bila kuzingatia ubora wa huduma

Mgonjwa kushindwa kumudu gharama ya Dawa

Endapo mgonjwa atashindwa kumudu gharama za kununua dawa aliyoandikiwa na Daktari, itapelekea mgonjwa kushindwa kumaliza kozi iliyokusudiwa na hivyo kuwa katika hatari ya kutokupona ugonjwa na pia hatari ya kujenga usugu wa dawa ambayo hajamaliza kozi kama alivyoandikiwa.

Sababu zifuatazo zinaweza kupelekea mgonjwa kushindwa kumudu gharama za dawa

Bei ya dawa kuwa juu

Uwezo wa kiuchumi wa mgonjwa kumudu gharama za manunuzi ya dawa

Mgonjwa kutokutumia dawa kwa usahihi

Mgonjwa kusahau maelekezo ya mtoa dawa kwa Mfano; Ni muhimu kwa mtoa dawa kumuelezea mgonjwa kwa kina namna sahihi ya kuingiza dawa mwilini, Kwa mfano dawa za kuingia mwilini kwa njia ya puru au Ukeni mara nyingine zinaweza kufanana kabisa na zile zinazopitia njia ya mdomoni, Hivyo ni muhimu kumuelewesha mgonjwa namna sahihi ya kuingiza mwilini dawa husika.

Mgonjwa kujiamulia matumizi ya dawa bila kupata ushauri wa Mtaalamu wa afya

Kumekuwa na tabia kwenye jamii kwa baadhi ya watu kujiamulia kutumia dawa bila kumuona mtaalamu wa afya, hii inaweza kusababishwa na sababu zifuatazo:-

• Kujitibu kupitia kwenye mitandao

• Kufuata ushauri wa mtu ambaye sio mtaalamu wa dawa

• Matumizi ya dawa zilizobaki ambazo zilikuwa za mtu mwingine au kuhifadhi dawa kwa matumizi ya baadae

• Mgonjwa kushindwa kumudu gharama za kumuona mtaalamu wa Afya

Athari zitokanazo na matumizi yasiyo sahihi ya dawa

• Mgonjwa asipotumia dawa kwa usahihi yafuatayo yanaweza kutokea:-

• Mgonjwa hatapata tiba sahihi na hivyo kuendelea kuugua au kufa

• Uwezekano wa kupata madhara ya dawa

• Kuongezeka kwa usugu wa vimelea. Hii hutokea zaidi kwa dawa aina ya viuavija sumu na dawa za malaria

• Kupoteza fedha nyingi katika matibabu

• Mgonjwa kutegemea zaidi dawa hata kama haiitajiki

Mambo ya kufanya ili kufanikisha matumizi sahihi ya dawa

Ili kuhakikisha dawa zinatumika kwa usahihi, Mtoa Dawa na mgonjwa wanapaswa;

• Kugundua kwa usahihi dalili za ugonjwa na kufanya uchunguzi kabla ya kutumia dawa

• Kutoa rufaa kwa mgonjwa kwenda ngazi inayohusika kulingana na mahitaji ya kiafya

• Kumpa na kutumia dawa sahihi kulingana na cheti cha daktari au maelezo ya mgonjwa (dawa inatakiwa kuandikwa na daktari kabla ya kutumia)

• Kutoa na kupokea maelekezo juu ya matumizi na uhifadhi sahihi wa dawa.