Ubora wa dawa

Matumizi ya dawa zenye bora huleta matokeo mazuri ya kitiba. Dawa zisizo na ubora si kwamba hazitibu tu, bali hudhuru afya au kupelekea kupoteza maisha na fedha nyingi. Ubora wa dawa hufahamika kwa kuangalia tarehe ya mwisho wa matumizi, lebo, rangi, harufu na umbile la dawa.

Ubora wa dawa ni nini?

Matumizi ya dawa zenye bora huwa na matokeo mazuri katika matiababu, hata hivyo dawa zisizo na ubora si tu hazitibu, bali huwa zinadhuru afya ya mtu hata kupelekea kupoteza maisha na fedha.

Mgonjwa hupoteza muda mwingi akihangaika na ugonjwa na hivyo kushindwa kufanya kazi na kuathiri uchumi.

Ni wajibu wa mtengenezaji, msambazaji na muuzaji kuhakikisha kuwa dawa zote zinazotolewa kwa jamii zinazokidhi viwango vya ubora, usalama na ufanisi wa kitaifa na kimataifa.

Makala hii imezungumzia kuhusu, sifa za dawa zenye ubora, sababu za dawa kupoteza ubora na namna ya kuhakiki ubora wa dawa.

Sifa za dawa yenye ubora

Baadhi ya mambo muhimu unayotakiwa kuangalia wakati wa kuhakiki ubora wa dawa ni pamoja na:

• Tarehe ya kuisha muda wa matumizi

• Lebo

• Kifungashio asilia

• Rangi

• Harufu

• Umbile la dawa

Dawa huweza kuharibika hata kabla ya kufikia tarehe ya mwisho wa matumizi hivyo watoaji na watumiaji wa dawa wanapaswa kuwa waangalifu kabla ya kutoa au kutumia dawa

Dawa isitolewe au kutumika pale inapobainika kuwa na mojawapo ya mambo yafuatayo;

• Kubadilika kwa harufu

• Kubadilika kwa rangi ya kawaida

• Dawa za vidonge kuvunjika kwa urahisi

• Kuota ukungu na fangasi juu ya uso wa dawa mbalimbali.

• Kugandamana kwa dawa aina ya vidonge, tembe na dawa za unga

• Kukatika kwa dawa za emalsheni

• Kutengana kwa ”suspension” kunaashiria upungufu wa ubora wadawa na hasa pale ambapo juhudi za kutikisa hazirejeshi dawa hiyo katika hali yake ya kawaida

• Dawa bandia, hazikidhi vigezo vya ubora kama dawa zilizotengenezwa na mtengenezaji halisi zinaweza kutambuliwa kwa kufananisha lebo na maandishi ya dawa halisi pamoja na mwonekano wa kidonge

Utunzaji mzuri wa dawa ili kuhifadhi ubora wake

• Ubora wa dawa unaweza kupotea endapo dawa imehifadhiwa katika mazingira yasiyo salama. Mazingira yanayoweza kuathiri dawa mazingira ya;

• Joto kali

• Mwanga wa jua

• Unyevunyevu

• Uchafu

• Bakteria na fangasi

Unyevu

Kama vifaa vya kuwekea dawa havitafunikwa vizuri, unyevunyevu unaweza kuingia ndani na kuharibu dawa.

Vidonge vinaweza kupata maji maji na hivyo kupondeka, wakati dawa za tembe zinaweza kugandamana. Dawa nyingine kama aspirin zinaweza kuharibika inapochanganyika na unyevu.

Ni muhimu kuzingatia yafuatayo ili kuzuia dawa kupata unyevu

Mambo ya kufanya mtumiaji wa dawa

• Weka dawa sehemu kavu

• Acha dawa katika chombo chake asili kwa muda wote

• Funika vizuri chombo cha kuhifadhia dawa wakati wote. Chombo cha kuhifadhia dawa baada ya kufungua.

• Hifadhi makasha ya dawa kwenye kabati ya mbao au kioo

Mambo unatakiwa kuepuka

• Kuhifadhi dawa kwenye sakafu

• Kutoa pakiti ya kunyonya unyevu iliyo ndani ya kashala dawa

Mambo ya kufanya mtunzaji au mtoa dawa

• Hakikisha kwamba sehemu zote za jengo hazivuji

• Weka madirisha kwenye chumba cha kutunzia dawa ili kuhakikisha hewa inapita vema

• Usihifadhi dawa kwenye sakafu kuepusha kufyonza unyevu kutoka kwenye sakafu

• Hifadhi makasha ya dawa kwenye chaga au kwenye kreti la dawa

• Wakati wa kupiga deki kwenye duka au chumba cha kutunzia dawa fungua madirisha yote ili kuongeza mzunguko wa hewa na kukausha sakafu haraka

Mambo ya kuepuka

• Kuhifadhi dawa kwenye sakafu

• Kutoa pakiti ya kunyonya unyevu iliyo ndani ya kashala dawa

Mwanga wa jua

Baadhi ya dawa hasa zile za maji huharibika kama zikiachwa mahali penye mwanga wa jua.

Mfano: adrenaline na ergometrine. Dawa hizi huharibika kiini chake hivyo ni muhimu kuchukua tahadhari zifuatazo kuzuia uharibifu huu:

Mambo ya kufanya mtoa au mhifadhi wa dawa

• Hifadhi dawa zote zinazoathirika na mwanga mkali kwenye kabati isiyoingiza mwanga wa jua

• Weka mapazia kuzuia mwanga mkali

• Kufunga dawa vizuri na zisiwekwe kwenye dirisha linalopitisha mwanga moja kwa moja

• Dawa zilizo kwenye chupa ya kahawia zihifadhiwe kwenye giza

• Tunza dawa za chupa( ampuli) kwenye chombo kilichofunikwa

Joto kali

Joto kali huharibu aina nyingi za dawa. Kwa mfano dawa aina ya krimu au losheni huweza kuyeyuka na kuharibika kama zikiachwa kwenye joto kali. Ni vema kuhifadhi dawa sehemu isiyo na joto kali na kuzingatia maelezo ya utunzaji kama yalivyoanishwa kwenye lebo ya dawa.

Mambo ya kufanya mtoaji wa dawa

Fanya mambo yafuatayo ili kukinga dawa na joto kali;

• Hakikisha stoo na sehemu ya kutolea dawa ina dari nzuri na imara

• Funga feni, uweke tundu la hewa au weka madirisha mapana kwenye stoo

• Hakikisha kuta za jengo ni ndefu vya kutosha ili kuruhusu mzunguko wa hewa

• Kuta na dari zipakwe rangi nyeupe ili kuakisi mwanga na hivyo kupunguza joto

• Fungua madirisha wakati wa mchana ili kuwezesha hewa kuzunguka bila kipingamizi na kupitisha hewa safi kwenye stoo

• Tumia jokofu kuhifadhi dawa ambazo zinahitaji kutunzwa kwenye joto la nyuzi kati ya 2 na 8 za selishiazi.

• Usiruhusu dawa kuganda kwani ukifanya hivyo unaweza kupunguza nguvu ya dawa

Uchafu

Uchafu huweza kusababisha dawa kuingiliwa na vimelea vya maradhi. Hii huweza kuchangia mgonjwa kupata maradhi mengine ambayo huhitajika kutibiwa na dawa nyingine na hivyo kumuongezea mgonjwa gharama. Ni muhimu kuzingatia mambo yafuatayo;

• Weka duka lako katika hali ya usafi siku zote

• Hakikisha hakuna wadudu waharibifu kama panya, mende, mchwa, na kunguni

• Safisha sakafu mara tu baada ya dawa kumwagika

• Ondoa maboksi, chupa na vifungashio vya dawa visivyo na kazi

• Kama duka lina jokofu, weka ratiba ya kuihakiki, kuisafisha na kuyeyusha barafu

Bakteria na Fangasi

• Dawa zinaweza kuharibiwa na bakteria au fangasi, kwa hiyo kuna umuhimu wa kuzihifadhi katika usafi wa hali ya juu. Unaweza kufanya yafuatayo, ili kuzuia uharibifu wa namna hiyo kutokea;

• Hakikisha vyombo vya kuhifadhia dawa vimefunikwa wakati wote kuzuia uchafuzi kutokana na bakteria, fangasi na vumbi.

• Hakikisha eneo la kutolea dawa ni safi wakati wote

• Safisha kijiko cha kutolea dawa kila mara unapotoa dawa na mikono iwe safi wakati wote