Hatua za maendeleo ya ukuaji wa mtoto ni viwango vya kitaalamu vinavyotumika kufuatilia jinsi mtoto anavyokua kimwili, kiakili, kijamii na katika matumizi ya lugha. Hatua hizi zinatokana na tafiti za kisayansi na hutumika kama mwongozo, si kipimo cha mwisho, cha kutambua kama maendeleo ya mtoto yako ndani ya kawaida au la.

Maendeleo ya mtoto hupimwa katika vipengele vikuu vinne:

• Maendeleo ya kimota

• Lugha na mawasiliano

• Ufahamu na akili

• Maendeleo ya kijamii na kihisia

Miezi 1–11: Maendeleo ya Kimota

• Mwezi 1:Mtoto anaweza kuinua kichwa kidogo akiwa amelala kifudifudi na hushika kidole au kitu kwa nguvu (grasp reflex).

• Miezi 2–3:Shingo huimarika; kichwa hakirudi nyuma kirahisi unapombeba. Mikono huanza kufunguka anapokuwa mtulivu.

• Miezi 4–5:Anaweza kujigeuza, kukaa kwa msaada, na kushika vitu kwa mikono miwili.

• Mwezi 6:Hukaa bila msaada, huhamisha vitu kutoka mkono mmoja kwenda mwingine, na hufikia vitu vilivyo pembeni.

• Miezi 8–9:Hutambaa, husimama kwa kushikilia, hutumia ncha za vidole (pincer grasp), na huanza kujilisha kwa mikono.

Miezi 1–9: Lugha, Ufahamu, Hisia na Jamii

• Mwezi 1:Hutikisika au kushituka akisikia sauti; hutazama sura za watu.

• Miezi 2–3:Hutabasamu, kutoa sauti (cooing), na kuonyesha furaha kwa watu anaowazoea.

• Miezi 4–5:Hutambua sauti za karibu na kufurahia mazingira.

• Mwezi 6:Hutoa sauti za kuguna/babbling, hutambua wageni.

• Miezi 8–9:Huanzisha silabi kama “ma-ma, da-da” na huelewa kukatazwa.

Miaka 1–5: Maendeleo ya Kimota

• Mwaka 1 (miezi 12):Hutembea mwenyewe, hurusha vitu.

• Miezi 15:Hutembea kinyume, hupanda ngazi kwa msaada, huchorachora.

• Miezi 18:Hukimbia, hujilisha kwa kijiko, hubeba vitu 3–4.

• Miaka 2 (miezi 24):Hupanda na kushuka ngazi, hujivua nguo rahisi, hubeba vitu 5–6.

• Miaka 3:Huendesha baiskeli ya magurudumu matatu, huchora duara.

• Miaka 4:Hushuka ngazi kwa kubadilisha miguu, hudaka mpira, hujivalisha.

• Miaka 5:Hufunga kamba za viatu, huratibu vizuri harakati ndogo.

Miaka 1–5: Lugha, Ufahamu, Jamii na Hisia

• Miezi 12:Hutamka maneno 1–8, huiga, huja akiitwa.

• Miezi 18:Huonyesha sehemu za mwili, hucheza peke yake kwa muda mfupi.

• Miaka 2:Hufuata amri rahisi, hutengeneza sentensi ya maneno mawili.

• Miaka 3:Hutengeneza sentensi ya maneno matatu, hutumia “mimi/yeye”, hucheza na wenzake.

• Miaka 4:Huzungumza kwa ufasaha na kueleweka, hucheza michezo ya kuigiza.

• Miaka 5:Huandika jina lake la kwanza, hufuata sheria, hucheza kwa ushirikiano.

Dalili Hatarishi za Maendeleo ya Mtoto

Jedwali 1 lililopo hapa chini linaonesha dalili hatarishi za maendeleo ya ukuaji wa mtoto kulingana na umri wake, ambazo hutumika kama ishara za onyo la mapema kwamba mtoto anaweza kuwa na kuchelewa kwa maendeleo ya kimota, lugha, akili au kijamii. Dalili hizi hazithibitishi ugonjwa moja kwa moja, bali husaidia wazazi na walezi kutambua wakati sahihi wa kumpeleka mtoto kwa mtaalamu wa afya kwa uchunguzi wa kina. Kutambua na kuchukua hatua mapema huongeza nafasi ya mtoto kupata msaada unaofaa na kufikia uwezo wake kamili wa ukuaji.

Jedwali 1: Dalili hatarishi za maendeleo ya ukuaji wa Mtoto

Kumbuka muhimu: Dalili moja pekee haimaanishi tatizo kubwa, lakini dalili nyingi au zinazoendelea zinahitaji uchunguzi wa mtaalamu wa afya ya mtoto (daktari au mtaalamu wa maendeleo ya watoto) mapema iwezekanavyo.

Hitimisho

Watoto hawakui kwa kasi ileile. Lishe bora, mazingira salama, mawasiliano ya mara kwa mara, na afya njema huchangia maendeleo mazuri. Kuchelewa kidogo hakumaanishi tatizo, lakini kuchelewa sana au kurudi nyuma kwa maendeleo kunahitaji tathmini ya kitaalamu.

Maswali yanayoulizwa Mara kwa Mara na majibu yake