Kuharisha na kutapika ni miongoni mwa dalili zinazoonekana na huashiria magonjwa ya mfumo wa tumbo, au kushiria shida katika mifumo mingine ya mwili. Kuharisha na kutapika husababisha mwili kupoteza maji na chumvi chumvi muhimu za sodium , potassium, bicarbonate na chloride. Watoto na wazee huwa katika hatari zaidi ya kupungukiwa na maji kuliko watu wazima.

Lengo la kutoa huduma ya kwanza kwa mtu anayetapika na kuharisha ni kuzuia kupotea kwa maji na chumvi chumvi. Baada ya huduma ya kwanza unapaswa kumpeleka mgonjwa hospitali kwa uchunguzi na matibabu zaidi.

Kusoma zaidi kuhusu kuharisha na kutapika rejea katika Makala zingine ndani ya tovuti hii ya ULY CLINIC

Dalili za kupungukiwa na maji kwa watoto zaidi ya miaka mitano na watu wazima

Dalili ashiria huonekana endapo kuna upotevu mkubwa wa madini na chumvi mwilini, hata hivyo, viashiria hutofautiana kulingana na kiwango cha maji na chumvi kilichopotea. Kuna makundi mawili ya dalili ambayo ni

Dalili za kupoteza kiwango kidogo na cha wastani

Dalili za kupoteza kiwango kikubwa kilichopitiliza

Dalili za kupoteza kiwango kidogo na cha wastani cha maji na chumvi mwilinii kutokana na kuharisha na kutapika

Huwa na viashiria vifuatavyo;

• Hisia ya kiu

• Kukauka midomo

• Kupata mkojo kidogo au kukojoa mara chache isivyo kawaida

• Kukauka kwa ngozi

• Maumivu ya kichwa

• Maumivu ya misuli

Dalili za kupoteza kiwango kikubwa kilichopitiliza cha maji na chumvi mwilinii kutokana na kuharisha na kutapika

Kutokea kwa dalili hizi huashiria uhitaji wa kupata matibabu ya dharura, matibabu yake huhusisha kuongezewa maji kwa njia ya mishipa ya damu.

Kama mgonjwa ana viashiria vifuatavyo mpeleke hospitali haraka bila kusubiria au piga namba za simu za dharura ili uje kupatiwa huduma ya dharura;

• Kukojoa mkojo kidogo wenye rangi ya manjano-nyeusi, wenye harufu au kukosa mkojo kabisa

• Ngozi kukauka sana

• Kuhisi kizunguzungu

• Mapigo ya moyo kwenda mbio

• Kupumua haraka haraka

• Kuishiwa nguvu, kuchanganyikwa au kuwa mkali na hasira

• Kukauka sana midomo

• Kwa watoto kutotoa machozi wakati analia

• Macho kudumbukia ndani

• Kuzirai

Namna ya kutoa huduma ya kwanza kwa mtoto/mtu anayetapika na kuharisha

Maji ya kunywa yaliyo safi na salama

Kwa mtu mzima mpatie maji ya kutosha na vimiminika kama juisi, soda nk. Epuka kumpa maziwa au vyakula vyenye maziwa, pombe, juisi ya tufaa na vinywaji vyenye kafeini kwani huzidisha kuharisha

Mpatie mtoto maji na anywe kidogo kidogo mara nyingi, akiendelea kutapika na kuharisha mpe maji yenye mchanganyiko wa sukari na chumvi kama vile ORS

Iwapo huna ORS tengeneza kwa kuchanganya vijiko 6 vya sukari vyenye mfuto na kijiko 1 cha chumvi nusu mfuto (tumia kijiko cha chai kupima) kwenye lita moja ya maji ya kunywa kisha koroga na hifadhi katika chombo safi. Mpe anywe kila mara kadri awezavyo hii itamsaidia kuzuia kupotea kwa madini kwenye damu. Maji haya huweza kutumika kwa mtu mzima pia

Hakikisha anapata kiasi kikubwa cha maji kuliko anachopoteza kwa kutapika au kuharisha

Muda wa kupumzika

Hakikisha anapumzika vya kutosha. Muwekee chombo karibu iwapo anatapika au kuharisha mara kwa mara.

Chakula

Mpatie mtoto chakula ambacho kina uwezowa wa kumeng’enywa kwa urahisi mfano mayai, ndizi, wali mweupe, na samaki.

Kwa mtu mzima mpatie chakula laini na chenye kiwango kidogo cha nyuzi nyuzi, mfano tikiti, tango, papai, karoti, juisi ya matunda iliyochujwa n.k.

Epuka kumpa chakula chenye viungo, mafuta mengi au vyakula vyenye asili ya mafuta kwani huzidisha kuharisha.

Mpeleke mgonjwa hospitali haraka endapo

• Anaonesha dalili za kupoteza kiwango kikubwa kilichopitiliza cha maji na chumvi

• Ni mtoto mchanga

• Anaharisha au kutapika damu