Mwandishi:
Mhhariri
ULY CLINIC
Dkt. Mangwella S, MD
Imeboreshwa:
9 Agosti 2025, 12:45:30
Kovu keloidi
Keloid ni aina ya kovu linalojitokeza baada ya jeraha kupona, ambapo tishu huendelea kukua kupita kiasi hadi kuzidi mipaka ya jeraha la awali. Keloid huathiri ngozi na huweza kusababisha kero za kiafya na kisaikolojia. Hali hii hujitokeza mara nyingi kwa watu wenye rangi ya ngozi ya kahawia au nyeusi, na huwa na uhusiano wa karibu na historia ya familia.
Visababishi vya keloid
Majeraha ya ngozi kama vile kupasuka, kuchanika, au kuchomwa
Chunusi kali au majipu
Upasuaji, chanjo, au kuchanjwa mwilini (kutoboa masikio au ngozi)
Kupasuka au kuchubuka kwa ngozi
Kurithi – familia zilizo na historia ya keloid
Dalili na muonekano
Uvimbe wa kovu wenye rangi ya pinki, kahawia, au nyeusi
Kovu linaweza kuwa gumu au laini, linalozidi kuongezeka kwa muda
Maumivu au kuwasha kwenye eneo lililoathirika
Kukosa raha au kuathirika kisaikolojia kutokana na muonekano wake
Athari za keloid
Maumivu ya muda mrefu au usumbufu wa ngozi
Kupungua kwa ujasiri au kujitenga kijamii kutokana na muonekano wa ngozi
Kupoteza uhamaji wa ngozi (hasa keloid likiwa sehemu zinazokunjika kama goti au shingo)
Uchunguzi
Uchunguzi wa keloid hufanywa na daktari kwa kutumia historia ya mgonjwa na uchunguzi wa mwili. Mara chache, kipimo cha histolojia huweza kufanywa kubainisha kama kuna tofauti na magonjwa mengine ya ngozi kama saratani ya ngozi (dermatofibrosarcoma).
Matibabu ya keloid
Hakuna tiba moja inayofaa kwa kila mtu. Matibabu huchaguliwa kulingana na ukubwa, eneo, na hali ya mgonjwa. Keloid mara nyingi haiwezi kuondolewa kabisa, lakini matibabu husaidia kupunguza ukubwa, maumivu, na kuwasha.
Jedwali la matibabu ya keloid kulingana na hali ya mgonjwa
Aina ya Matibabu | Maelezo na Jinsi Inavyofanya Kazi | Maelekezo Muhimu kwa Mgonjwa |
Dawa za kupaka (Krimu za steroid) | Hupunguza uvimbe na muwasho | Tumia kwa muda uliopangiwa na daktari |
Sindano ya Steroid (Triamcinolone) | Hupunguza ukuaji wa tishu mpya | Huenda zikahitaji kurudiwa mara kadhaa |
Upasuaji | Hukata na kuondoa keloid | Inaweza kurudi tena; mara nyingi huunganishwa na matibabu mengine |
Kugandisha keloidi | Kugandisha keloid ili kuipunguza au kufanya isikue | Inafaa zaidi kwa keloid ndogo |
Mwanga wa leza | Kupunguza rangi na ukubwa | Hutolewa hospitali maalum |
Tiba mgandamizo | Kufunga eneo kwa muda mrefu | Hutumika zaidi baada ya upasuaji |
Matumizi ya dawa za asili
Baadhi ya mimea hutumika kupunguza muwasho au ukubwa wa keloid, lakini ufanisi wake bado unahitaji ushahidi zaidi wa kisayansi. Baadhi ni:
Mmea / Asili | Kiungo Kikuu Kinachofanya Kazi | Jinsi Inavyofanya Kazi | Ushahidi wa Utafiti |
Turmeric (Manjano) | Curcumin | Hupunguza uchochezi, hupunguza uzalishaji wa collagen kupita kiasi, na kuzuia ukuaji wa fibroblasts | Kupunguza ukubwa wa keloidi hadi 50% ndani ya wiki 8 |
Aloe Vera | Viuajisumu na vizuia mzio | Huharakisha uponyaji wa vidonda, kupunguza uvimbe, na kusaidia kuzuia keloidi zinapowekwa kwenye gel ya silicone | Uboreshaji unaoonekana kwenye mashine za silicone |
Centella asiatica (Gotu Kola) | Asiatikoside, Madecassoside | Hupunguza uzalishaji wa fibroblast, kuzuia collagen kupita kiasi, na kupunguza uvimbe | Utafiti unaonyesha kupunguza keloidi |
Mchuzi wa Vitunguu | Quercetin | Huwa na viuajisumu na vizuia mzio, hupunguza rangi na ukubwa wa keloidi, hufanya kazi vizuri zaidi ikijumuishwa na jeli ya silikoni | Kupunguza rangi na unene wa keloidi |
Green Tea (EGCG) | Epigallocatechin gallate (EGCG) | Hupunguza ukuaji wa fibroblast na kolajenikupita kiasi | Utafiti unaonyesha kupungua kwa ukubwa wa keloidi |
Glabridin (kutoka licorice) | Glabridin | Huwa na kizuia mzio, hupunguza uzalishaji wa kolajeni kupita kiasi | Matokeo chanya kwenye tafiti za maabara |
Mafuta ya Wubeizi | Tanini na polyphenolic | Huzuia ukuaji wa keloidi kwa kuathiri usemi wa mRNA unaohusiana na kolajeni | Ushahidi katika wanyama; bado hakuna tafiti kubwa za binadamu |
Tahadhari: Dawa za asili zinaweza kusaidia dalili, lakini hazibadilishi tiba ya kitabibu. Kabla ya kutumia, shauriana na daktari ili kuepuka mzio au madhara.
Kinga ya keloid
Epuka kutoboa masikio, kuchanja ngozi au sehemu yoyote ya mwili wako isivyo lazima kama una historia ya kelodi
Tumia mafuta au krimu za kuzuia makovu mapema baada ya jeraha
Usijichane au kujikuna kwenye eneo la jeraha
Kwa walio na historia ya keloid, epuka upasuaji usio wa lazima
Wakati wa kumwona Daktari?
Muone daktari wa ngozi ikiwa:
Kovu linaendelea kuongezeka
Unapata maumivu, kuwasha au msongo wa mawazo
Keloid linabadilika rangi, kuvuja au kuwa na harufu mbaya
Hitimisho
Keloid ni tatizo la ngozi linaloweza kudhibitiwa kwa tiba mbalimbali. Elimu kuhusu jinsi ya kuzuia na kutambua mapema ni muhimu kwa jamii zenye viwango vikubwa vya keloid, hasa barani Afrika. Ushauri wa daktari wa ngozi ni muhimu ili kupata tiba bora isiyoleta madhara.
Maswali yaliyoulizwa mara kwa mara
1. Je, keloid inaweza kutokea bila kidonda?
Ndiyo. Ingawa mara nyingi hutokea baada ya jeraha, kuna watu wenye vinasaba fulani ambao wanaweza kupata keloid bila jeraha kubwa, kwa mfano kwenye sehemu zilizochubuka kidogo au hata bila kumbuka jeraha lolote.
2. Kwa nini keloid zinakuwa ngumu na zinawasha?
Keloid hujengwa na collagen nyingi kupita kiasi. Collagen hii hujipanga kwa namna ambayo huifanya ngozi iwe ngumu. Hisia ya kuwasha hutokana na msongamano wa mishipa midogo ya fahamu ndani ya kovu.
3. Je, mtu anaweza kupata keloid sehemu ile ile mara baada ya kuondolewa?
Ndiyo. Hata baada ya kuondolewa kwa upasuaji, keloid inaweza kurudi tena na mara nyingine kuwa kubwa zaidi. Ndiyo maana mara nyingi madaktari huunganisha upasuaji na tiba nyingine kama sindano za steroid au mionzi ili kupunguza hatari ya kurudi.
4. Je, keloid ni dalili ya saratani?
Hapana. Keloid si saratani na haiwezi kubadilika kuwa saratani. Ni kovu lisilo la kawaida lakini ni benign (halina madhara ya saratani).
5. Je, keloid inaweza kuondoka yenyewe?
Kwa kawaida hapana. Keloid haipotei yenyewe bila matibabu. Hata hivyo, inaweza kuwa laini zaidi na kupungua rangi kwa muda, hasa baada ya miaka kadhaa.
6. Kwa nini keloid hutokea zaidi kwa watu wenye ngozi ya rangi?
Ngozi yenye rangi nyeusi (melanin nyingi) ina uwezekano mkubwa wa kutengeneza collagen kupita kiasi wakati wa kupona. Hii inahusishwa na urithi na mwitikio wa kinga ya mwili.
7. Je, kufanya tattoo au kutoboa masikio kunaongeza hatari ya keloid?
Ndiyo. Kwa watu wenye historia ya keloid, majeraha ya makusudi kama kutoboa masikio, kufanya tattoo, au hata upasuaji mdogo huongeza hatari ya kupata keloid mpya.
8. Je, mafuta ya asili au mitishamba inaweza kuponya keloid?
Mafuta kama ya vitamin E, aloe vera, au mafuta ya nazi yanaweza kusaidia kulainisha ngozi na kupunguza muwasho, lakini hayaondoi keloid. Matibabu kamili huhitaji njia za kitabibu.
9. Je, keloid kwenye kifua au mabega ni hatari zaidi?
Si hatari zaidi kiafya, lakini sehemu hizo huwa na harakati nyingi za ngozi na misuli, jambo linaloongeza shinikizo kwenye kovu na kufanya ziwe ngumu kutibu.
10. Je, keloid inaweza kuzuiwa?
Ndiyo. Ikiwa una historia ya keloid, epuka upasuaji au kutoboa sehemu zisizo za lazima, linda ngozi dhidi ya majeraha, na kama kuna jeraha jipya, tafuta matibabu ya haraka ili kovu lisipanuke.