Mahusiano ya njia za uzazi wa mpango na fangasi ukeni

Swali la msingi

Habari daktari, naomba ushauri. Nimekuwa nikitumia vidonge vya uzazi wa mpango ili kusaidia kusawazisha homoni, lakini kwa sasa napata changamoto ya maambukizi ya fangasi ukeni. Je, nini kinaweza kuwa chanzo cha tatizo hili na nifanye nini ili kupata nafuu?

Majibu

Fangasi ukeni (Candidiasis vaginalis) ni tatizo la kawaida linalowapata wanawake wengi, hasa wale walio kwenye mabadiliko ya homoni kama vile wakati wa hedhi, ujauzito, au matumizi ya njia za uzazi wa mpango. Wengi wamekuwa wakitumia vidonge vya uzazi wa mpango au njia nyingine za homoni ili kudhibiti mpangilio wa hedhi, viwango vya homoni, au kuzuia mimba, lakini hawafahamu kuwa mabadiliko ya homoni yanaweza pia kuongeza uwezekano wa kupata maambukizi ya fangasi.

Dalili za fangasi ukeni

Mwanamke mwenye maambukizi ya fangasi anaweza kuonyesha baadhi au zote kati ya dalili hizi:

• Kuwashwa na kuchoma ukeni au sehemu za nje (vulva)

• Kutokwa na uchafu mweupe mzito unaofanana na maziwa ya mgando

• Maumivu wakati wa kukojoa au kufanya tendo la ndoa

• Uwekundu au uvimbe kwenye uke

• Harufu ndogo au kutokuwa na harufu kabisa

Visababishi vya fangasi ukeni

Chanzo kikuu cha maambukizi haya ni kuongezeka kwa fangasi aina ya Candida albicans, ambao kwa kawaida huishi ukeni bila kusababisha tatizo. Hata hivyo, baadhi ya mambo huvuruga uwiano wa bakteria wazuri na kuruhusu fangasi kuongezeka zaidi. Mambo hayo ni pamoja na:

1. Matumizi ya njia za uzazi wa mpango zenye homoni (hasa zile zenye homoni estrojeni)

2. Matumizi ya antibiotiki bila sababu maalum

3. Kuvaa nguo za ndani zinazobana au zisizopitisha hewa

4. Unyevu mwingi ukeni au jasho la mara kwa mara

5. Mabadiliko ya homoni wakati wa hedhi au ujauzito

6. Kisukari kisichodhibitiwa vizuri

7. Kingamwili dhaifu kutokana na magonjwa au dawa fulani

Uhusiano kati ya njia za uzazi wa mpango na fangasi ukeni

Njia nyingi za uzazi wa mpango zenye homoni (hasa vidonge, sindano, au vipandikizi) huongeza kiwango cha homoni ya estrojeni mwilini. Estrojen inapoongezeka:

• Huchochea kuongezeka kwa glaikojeni kwenye kuta za uke.

• Glaikojeni hii huvunjwa na bakteria kuwa sukari, ambayo ni chakula kwa fangasi.

• Hivyo, fangasi huongezeka haraka zaidi kuliko kawaida.

Pia, mabadiliko ya homoni yanaweza:

• Kupunguza kinga asilia ya uke.

• Kubadilisha hali ya tindikali au alkali ya uke (pH ya uke) na kuufanya uwe na mazingira yanayofaa zaidi kwa fangasi kukua.

Matibabu

Matibabu hutegemea kiwango cha maambukizi na kama ni ya mara moja au yanajirudia mara kwa mara.

1. Matibabu ya Dawa

• Dawa za kuua fangasi za kumeza kwa maelekezo ya daktari kama Fluconazole

• Krimu au vidonge vya kupachika ukeni (supozitori) kwa maelekezo ya dakari mfano wake ni Clotrimazole, Miconazole, au Nystatin.

2. Tiba ya saidizi

• Daktari anaweza kupendekeza probayotiki kusaidia kurejesha bakteria wazuri ukeni.

• Ikiwa tatizo linahusishwa na uzazi wa mpango wa homoni, kubadili aina au kipimo ni hatua muhimu.

Wakati gani wa kuacha kutumia njia ya uzazi wa mpango endapo unapara fangasi?

Mara tu unapoona dalili za fangasi ukeni, daktari hatachukua uamuzi wa mara moja kubadilisha au kusimamisha njia yako ya uzazi wa mpango. Daktari atachunguza hali yako kisha mtapanga hatua bora kulingana na mambo yafuatayo:

1. Dalili zako – kama kuungua, kuchoma, uchafu mweupe mzito, au maumivu wakati wa kukojoa au tendo la ndoa.

2. Historia ya maambukizi – kama tatizo limejirudia mara nyingi ndani ya mwaka.

3. Uhusiano na njia ya uzazi wa mpango – kama dalili zinaanza au kuongezeka baada ya kutumia vidonge, sindano, au vipandikizi vya homoni.

4. Matibabu yaliyotumika – kama dawa za fangasi zimeweza kudhibiti tatizo au la.

5. Afya yako kwa ujumla – kama una magonjwa mengine au unatumia dawa zinazoweza kupunguza kinga ya mwili.

Baada ya tathmini, daktari anaweza kupendekeza:

• Kubadilisha au kupunguza dozi ya njia ya uzazi wa mpango.

• Kutumia njia mbadala zisizo za homoni kama kondomu au kitanzi cha shaba, njia ya kiasili ya kufuatilia mzunguko wa hedhi

• Kutumia matibabu sahihi ya dawa za kuua fangasi na hatua za kuzuia tatizo kurudi.

Ushauri wa nyumbani na kuzuia fangasi

• Epuka kutumia sabuni zenye harufu kali au dawa za kuosha uke (douching).

• Kausha uke vizuri baada ya kuoga.

• Vaa nguo za ndani za pamba na zisizobana.

• Kula vyakula vyenye probayotiki (kama mtindi, maziwa mgando).

• Dhibiti matumizi ya antibiotiki kwa maelekezo ya daktari pekee.

• Dhibiti ugonjwa wa kisukari ikiwa unao.

• Tumia kondomu unapofanya tendo la ndoa hadi tatizo litakapotatuliwa.

Lini umwone Daktari?

Onana na daktari haraka;

• Ikiwa maambukizi yanarudi mara kwa mara (zaidi ya mara 4 kwa mwaka)

• Ikiwa maumivu, kuungua, au kutokwa na uchafu vimezidi

• Ikiwa hujawahi kupata tatizo kama hili kabla

• Ikiwa unashukiwa kuwa na maambukizi zaidi ya moja (mfano, fangasi na bakteria)

• Ikiwa unatumia njia za uzazi wa mpango na unataka kubadilisha kutokana na matatizo haya

Hitimisho

Fangasi ukeni si ugonjwa hatari, lakini unaweza kuwa usumbufu mkubwa.Wanawake wanaotumia njia za uzazi wa mpango zenye homoni wanapaswa kuelewa kuwa mabadiliko ya homoni yanaweza kuongeza hatari ya maambukizi haya.Kwa matibabu sahihi, mabadiliko ya mtindo wa maisha, na ushauri wa daktari, tatizo hili linaweza kudhibitiwa kwa ufanisi.

Maswali yaliyoulizwa mara kwa mara na majibu yake